Cilt/Volume 7 • Sayı/Number 2 • Ağustos/August 2017

249 Pages·2017·3.18 MB·Turkish

2017
Y
ü
k 2
s
e
k
ö
ğ
r
e
Cilt/Volume 7 • Sayı/Number 2 • Ağustos/August 2017 tim
v
e
B
ilim
D
e
r
g
Derleme / Review isi / Jo
u
Aktif Vatandaşlıktan Dünya Vatandaşlığına: Bir Dünya Üniversitesi Önerisi .......................................................................................................................167 r
n
From Active Citizenship to World Citizenship: A Proposal For A World University al o
Türkiye’de Yükseköğretimde Uluslararasılaşmanın Son On Beş Yılı .....................................................................................................................................177 f H
The Last Fifteen Years of the Internationalization of Higher Education in Turkey ig
h
Yükseköğretim Tarihi İçerisinde Zonguldak Maden Tatbikat (Başçavuş) Mektebi (1937-1940) .........................................................................................185 er
E
Zonguldak Mining Operation (Başçavuş) School in the History of Higher Education (1937-1940) d
u
Türkiye’deki Diş Hekimliği Fakülteleri Akreditasyona Ne Kadar Hazır? ...............................................................................................................................192 ca
How Ready Are Dental Faculties for Accreditation in Turkey? tio
n
Üniversitelerin Sıralanma Ölçütleri ve Türkiye Üniversiteleri için Öneriler ..........................................................................................................................200 an
d
The Indicators of University Rankings and Recommendations for the Universities in Turkey S
c
Batı Medeniyetinde Üniversite Kurumunda Yaşanan Dönüşümü Anlamak: Metodolojik Bir Okuma Denemesi ..............................................................211 ien
Understanding the Transformation of University in Western Context: A Methodological Essay ce

The Role of Mythical Form of Thinking Embedded into Earlier and Recent Computer Games in Teaching Religious and Ethical Values ......................221
Geçmişteki ve Günümüzdeki Bilgisayar Oyunlarında Mitik Düşünme Biçiminin Dini ve Ahlaki Değerlerin Öğretimindeki Rolü
Özgün Araştırma / Original Article
Üniversite Öğrencilerinde Gözlenen Saldırganlık Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi ....................................................................225
Investigation of the Aggression Tendency Observed in University Students in Terms of Different Variables
Bir Vakıf Üniversitesinde Çalışan Akademisyenlerin Okul, Eğitim ve Toplum Hakkındaki Görüşleri ................................................................................235
The Opinions of Academicians from a Foundation University on School, Education and Society
Quantitative Changes in Higher Education Between 1999-2015 in Turkey ..........................................................................................................................247
Türkiye’de Yükseköğretimde 1999-2015 Yılları Arasındaki Nicel Değişimler
Topluma Hizmet Uygulamaları Boyutunda Üniversite Web Sitelerinin İncelenmesi ...........................................................................................................256
The Investigation of University Websites in Terms of the Community Service Practices
Türkiye’de Doktora Eğitimi Sürecine İlişkin Öğretim Üyelerinin ve Doktora Öğrencilerinin Görüşleri .............................................................................267
The Views of Faculty Members and Phd Students on the Processes of Doctoral Education in Turkey
Öğretim Üyelerinin Görüşlerine Göre Türkiye’de Yeni Kurulan Üniversitelerin Sorunları: Nitel Bir Araştırma .................................................................282
Problems of Recently-Founded Universities in Turkey According to the Views of Faculty Members: A Qualitative Study
Örgün Eğitimde Uzaktan Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğrenci ve Öğretim Elemanı Değerlendirmeleri ......................................................................294
Students’ and Teaching Staff’s Assessments Regarding Distance Education Applications in Formal Education
Eğitim Fakültesi ve Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı Öğrencilerinin İş ve Meslek Hayatına Uyum Düzeylerinin İncelenmesi ............305
Examination of the Career and Work Adaptability Levels of Education Faculty Students and Pedagogical Formation Education Certificate Programme Students
Research Performance of Higher Education Institutions: A Review on the Measurements and Affecting Factors of Research Performance ...............312
Yükseköğretim Kurumlarında Araştırma Performansı: Ölçüm Kriterleri ve Kavramı Etkileyen Faktörler Üzerine Bir İnceleme
Türkiye’de Yükseköğretimde Nicel Cinsiyet Açığındaki Değişimin Olası Nedenleri ve Etkileri ..........................................................................................321 C
Possible Causes and Effects of the Changes in Quantitative Gender Gap in Turkish Higher Education ilt/V
Akademisyenlerin Öğretimsel Bariyerlere Yönelik Atıflarının Pedagojik-Epistemolojik İnanç Sistemleri Bağlamında İncelenmesi .............................333 o
Exploration of Scholars’ Attributions of Instructional Barriers in the Context of Pedagogical-Epistemological Belief Systems lum
e
A Comparison of Pre-Service and In-Service English Teachers’ Teaching Competency Levels ...........................................................................................353 7
İngilizce Öğretmeni Adaylarının ve İngilizce Öğretmenlerinin Öğretim Yeterlilik Seviyelerinin Karşılaştırılması - S
a
Durumlu Öğrenme Yaklaşımına Dayalı Eğitim Teknolojileri Öğretimi: Öğretmen Adaylarının Deneyimleri ....................................................................369 y
Situated Learning Based Educational Technology Instruction: Preservice Teachers’ Experience ı/N
u
Assessing the Environmental Conditions of Higher Education: In a Theoretical Approach Using Porter’s Five Forces Model ........................................378 m
b
Yükseköğretimin Çevresel Koşullarının Değerlendirilmesi: Porter’ın Beş Güç Modelini Kullanarak Teorik Bir Yaklaşım e
r
2
EYüxkpsleokröinğgre tHimig Yhöenre Etdişuimcaintii oKenş Gfeotmveerkn: Aannacleit:i Ak Mnaoldyetillcear lv Me Koedşeiflsse la Çnedrç Heveeulerirstic Frameworks ...................................................................................................392 - A
ğ
u
Motivasyon Kuramları Bağlamında Akademik Teşvik Ödeneği Uygulamasının Değerlendirilmesi ..................................................................................403 s
to
The Evaluation of Academic Incentive Grant Application in the Context of Motivation Theories s
/A
u
g
u
s
t 2
0
1
7
Cilt/Volume 7 • Sayı/Number 2 • Ağustos/August 2017
Bülent Ecevit Üniversitesi Yayın Organı • Official Journal of Bülent Ecevit Üniversitesi
ISSN: 2146-5959
Bülent Ecevit Üniversitesi (önceden Zonguldak Karaelmas Üniversitesi) Yayın Organıdır
Official Journal of Bülent Ecevit University (formerly Zonguldak Karaelmas University)
Yılda üç kez yayımlanır / Published three issues per year
Editör/Editor Şükrü Oğuz Özdamar Bülent Ecevit University [email protected]
Yardımcı Editörler Jeffrey s. BrOOKs Monash University [email protected]
Bekir Gür Yıldırım Beyazıt University [email protected]
Associate Editors
Zehra safi ÖZ Bülent Ecevit University [email protected]
ali Ekrem ÖzKUL Anadolu University [email protected]
Uluslararası Yayın Kurulu Ömer aÇIKGÖz Council of Higher Education Turkey
International Editorial Board abdullah aTaLar Bilkent University Turkey
Mattia CATTANEO University of Bergamo Italy
Abdullah ÇAVUŞOĞLU Yıldırım Beyazıt University Turkey
simona DIMOVsKA European Association for Macedonia
Quality Assurance in Higher Education
Muzaffer ELMAs Sakarya University Turkey
üstün ErGüdEr Sabancı University Turkey
seza GÜLEÇ Florida International University United States
Durmuş GÜNAY Bülent Ecevit University Turkey
sheema HaIdEr Indus University India
Baki HazEr Bülent Ecevit University Turkey
Hugo HOrTA The University of Hong Kong China
Ümran s. İNAN Koç University Turkey
Yüksel KaVaK Hacettepe University Turkey
muharrem KILIÇ Akdeniz University Turkey
Hasan MANDAL Council of Higher Education Turkey
mansur ma’sHUm Mataram University Indonesia
Aslıhan NAsIr Boğaziçi University Turkey
mahmut ÖzEr Bülent Ecevit University Turkey
Gerard POsTIGLIONE The University of Hong Kong China
Michael sCHALLIEs Heidelberg University of Education Germany
morshidi sIraT Universiti Sains Malaysia Malaysia
Yunus sÖYLET İstanbul University Turkey
Ulrich TEICHLEr University of Kassel Germany
Cem TErZİ Dokuz Eylül University Turkey
Orhan UZUN Bartın University Turkey
Yıldırım ÜÇTUĞ Atılım University Turkey
Berté van WYK Stellenbosch University South Africa
İstatistik Danışmanları Ergün KArAAĞAOĞLU Hacettepe University
Consultants in Statistics
Redaksiyon/Redaction Merve DEMİr Kumru ErYILMAZ Behice Ceyda sONGÜL

ä www.higheredu-sci.org
AMAÇ VE KAPSAM
*Bülent Ecevit Üniversitesi Adına Sahibi Mahmut ÖzEr
Owner on behalf of Bülent Ecevit University rektör/Rector
Sorumlu Müdür/Publishing Manager Femi GÜR
Bülent Ecevit üniversitesi
67100, zonguldak, Türkiye
Yönetim Yeri/Head Office Bülent Ecevit Üniversitesi rektörlüğü, 67100, Zonguldak, Türkiye
E-posta/E-mail [email protected]
Editör/Editor Şükrü Oğuz ÖZDAMAR
Bülent Ecevit Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıbbi Patoloji Anabilim Dalı,
67600, zonguldak, Türkiye
Yayınevi/Publishing House BUlUŞ Tasarım ve Matbaacılık
Bahriye Üçok Caddesi No: 9/1, Beşevler, 06500, Ankara, Türkiye
Tel: [phone]; [phone]
Fax: [phone] E-mail: [email protected]
Baskı/Place of Printing Sonsöz Gazetecilik ve Matbaacılık Tic. ltd. Şti.
Matbaacılar sanayi sitesi, 35. Cadde No: 56, İvedik, Ankara, Türkiye
Tel: [phone]
Yayın Türü/Publication Type Uluslararası Süreli/International Periodical
Yılda üç kez yayımlanır: Nisan, Ağustos, Aralık
Published three issues per year: April, August, December
Asitsiz kağıda basılmaktadır Bu sayı 1000 adet basılmıştır/This issue is printed in 1000 copies
Printed on acid-free paper Basım Tarihi/Printing Date: 31.08.2017
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Nisan 2011’den itibaren DOI® sistemi üyesidir.
Journal of Higher Education and Science has been a member of the DOI® system since April 2011.
Bu dergi, “Committee on Publication Ethics (COPE)” üyesidir ve ilkelerine katılır; www.publicationethics.org
This journal is a member of and subscribes to the principles of the Committee on Publication Ethics (COPE); www.publicationethics.org
Bu dergideki yazıların yayım standardlarına uygunluğu, dizimi, Türkçe ve İngilizce özlerin ve kaynakların kontrolü ile derginin yayıma hazır hale getirilmesi,
Bülent Ecevit Üniversitesi (önceden Zonguldak Karaelmas Üniversitesi) ile Buluş Tasarım ve Matbaacılık sorumluluğunda gerçekleştirilmiştir.
Review of the articles’ conformity to publishing standards in this journal, typesetting, review of English and Turkish abstracts and references, and publishing process are under the
responsibility of Bülent Ecevit University (formerly Zonguldak Karaelmas University), and Buluş Design and Printing Company.
Bu dergide kullanılan kağıt ISO 9706: 1994 standardına (“Requirements for Permanence”) uygundur.
The paper used to print this journal conforms to ISO 9706: 1994 standard (Requirements for Permanence).
ÇEVRE BİLGİSİ / ENVIRONMENTAL INFORMATION
Bu dergide kullanılan kağıdın üreticisi olan şirket ISO 14001 çevre yönetim sertifikasına sahiptir. Üretici şirket tüm odun elyafını sürdürülebilir şekilde temin
etmektedir. Şirketin ormanları ve plantasyonları sertifikalıdır. Üretimde kullanılan su arıtılarak dönüşümlü kullanılmaktadır. Bu derginin basımında ağır metaller ve
film kullanılmamaktadır. Alüminyum basım kalıplarının banyo edilmesinde kullanılan sıvılar arıtılmaktadır. Kalıplar geri dönüştürülmektedir. Basımda kullanılan
mürekkepler zehirli ağır metaller içermemektedir.
Bu dergi geri dönüştürülebilir, imha etmek istediğinizde lütfen geri dönüşüm kutularına atınız.
The company that manufactures the paper used in this journal has an ISO 14001 environmental management certificate. The company obtains all wood fiber in a sustainable
manner. The forests and plantations of the company are certified. The water used in production is purified and used after recovery. Heavy metals or film are not used for the
publication of this journal. The fluids used for developing the aluminum printing templates are purified. The templates are recycled. The inks used for printing do not contain
toxic heavy metals.
This journal can be recycled. Please dispose of it in recycling containers.
*6287 sayılı kanun uyarınca, 11 Nisan 2012 itibariyle Zonguldak Karaelmas Üniversitesi’nin adı Bülent Ecevit Üniversitesi olarak değişmiştir / As of April 11th, 2012 according to Law No.
6287, name of Zonguldak Karaelmas University has been changed to Bülent Ecevit University.
II
İÇİNDEKİLER / cONTENTs
Derleme / Review
Aktif Vatandaşlıktan Dünya Vatandaşlığına: Bir Dünya Üniversitesi Önerisi
From Active Citizenship to World Citizenship: A Proposal For A World University
167
Jan MASSCHELEIN, Maarten SIMONS
Çeviren: Mete KURTOĞLU
Türkiye’de Yükseköğretimde Uluslararasılaşmanın Son On Beş Yılı
177
The Last Fifteen Years of the Internationalization of Higher Education in Turkey
Mahmut ÖZER
Yükseköğretim Tarihi İçerisinde Zonguldak Maden Tatbikat (Başçavuş) Mektebi (1937-1940)
185 Zonguldak Mining Operation (Başçavuş) School in the History of Higher Education (1937-1940)
Hasan ÖZER, Kamuran KARABALIK
Türkiye’deki Diş Hekimliği Fakülteleri Akreditasyona Ne Kadar Hazır?
192 How Ready Are Dental Faculties for Accreditation in Turkey?
Yegane GÜVEN
Üniversitelerin Sıralanma Ölçütleri ve Türkiye Üniversiteleri için Öneriler
200 The Indicators of University Rankings and Recommendations for the Universities in Turkey
Necdet KONAN, Salih YILMAZ
Batı Medeniyetinde Üniversite Kurumunda Yaşanan Dönüşümü Anlamak:
Metodolojik Bir Okuma Denemesi
211
Understanding the Transformation of University in Western Context: A Methodological Essay
Mehmet YAVUZ
The Role of Mythical Form of Thinking Embedded into Earlier and Recent Computer Games in
Teaching Religious and Ethical Values
221
Geçmişteki ve Günümüzdeki Bilgisayar Oyunlarında Mitik Düşünme Biçiminin Dini ve Ahlaki Değerlerin
Öğretimindeki Rolü
Hülya ALTUNYA
Özgün Araştırma / Original Article
Üniversite Öğrencilerinde Gözlenen Saldırganlık Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi
225
Investigation of the Aggression Tendency Observed in University Students in Terms of Different Variables
Fatih CAMADAN, Hikmet YAZICI
Bir Vakıf Üniversitesinde Çalışan Akademisyenlerin Okul, Eğitim ve Toplum Hakkındaki Görüşleri
235 The Opinions of Academicians from a Foundation University on School, Education and Society
Burçak Ceren AKPINAR, Devrim AKGÜNDÜZ
Quantitative Changes in Higher Education Between 1999-2015 in Turkey
247 Türkiye’de Yükseköğretimde 1999-2015 Yılları Arasındaki Nicel Değişimler
Leyla YILMAZ FINDIK, Suzan Beyza KAPTI, Nagihan BOZTUNÇ ÖZTÜRK, Eren Halil ÖZBERK, Yüksel KAVAK
Topluma Hizmet Uygulamaları Boyutunda Üniversite Web Sitelerinin İncelenmesi
256
The Investigation of University Websites in Terms of the Community Service Practices
Dilek KEKEÇ MORKOÇ
III
İÇİNDEKİLER / cONTENTs
Türkiye’de Doktora Eğitimi Sürecine İlişkin Öğretim Üyelerinin ve Doktora Öğrencilerinin Görüşleri
267 The Views of Faculty Members and Phd Students on the Processes of Doctoral Education in Turkey
Nazife KARADAĞ, Servet ÖZDEMİR
Öğretim Üyelerinin Görüşlerine Göre Türkiye’de Yeni Kurulan Üniversitelerin Sorunları: Nitel Bir Araştırma
282
Problems of Recently-Founded Universities in Turkey According to the Views of Faculty Members: A Qualitative Study
Ali Çağatay KILINÇ, Osman ÇEPNİ, Bahadır KILCAN, Tevfik PALAZ
Örgün Eğitimde Uzaktan Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğrenci ve Öğretim Elemanı Değerlendirmeleri
294
Students’ and Teaching Staff’s Assessments Regarding Distance Education Applications in Formal Education
Mustafa ÖZGÖL, İsmail SARIKAYA, Mesut ÖZTÜRK
Eğitim Fakültesi ve Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı Öğrencilerinin İş ve Meslek Hayatına
Uyum Düzeylerinin İncelenmesi
305
Examination of the Career and Work Adaptability Levels of Education Faculty Students and Pedagogical Formation
Education Certificate Programme Students
Murat POLAT
Research Performance of Higher Education Institutions: A Review on the Measurements and
Affecting Factors of Research Performance
312 Yükseköğretim Kurumlarında Araştırma Performansı: Ölçüm Kriterleri ve Kavramı Etkileyen Faktörler Üzerine
Bir İnceleme
Oya TAMTEKİN AYDIN
Türkiye’de Yükseköğretimde Nicel Cinsiyet Açığındaki Değişimin Olası Nedenleri ve Etkileri
321 Possible Causes and Effects of the Changes in Quantitative Gender Gap in Turkish Higher Education
Zeki Can SESKİR
Akademisyenlerin Öğretimsel Bariyerlere Yönelik Atıflarının Pedagojik-Epistemolojik İnanç Sistemleri
Bağlamında İncelenmesi
333 Exploration of Scholars’ Attributions of Instructional Barriers in the Context of Pedagogical-Epistemological
Belief Systems
Yılmaz SOYSAL, Hatice TANIK
A Comparison of Pre-Service and In-Service English Teachers’ Teaching Competency Levels
353 İngilizce Öğretmeni Adaylarının ve İngilizce Öğretmenlerinin Öğretim Yeterlilik Seviyelerinin Karşılaştırılması
Çağla ATMACA
Durumlu Öğrenme Yaklaşımına Dayalı Eğitim Teknolojileri Öğretimi: Öğretmen Adaylarının Deneyimleri
369 Situated Learning Based Educational Technology Instruction: Preservice Teachers’ Experience
Sevda KÜÇÜK
Assessing the Environmental Conditions of Higher Education: In a Theoretical Approach Using
Porter’s Five Forces Model
378
Yükseköğretimin Çevresel Koşullarının Değerlendirilmesi: Porter’ın Beş Güç Modelini Kullanarak Teorik Bir Yaklaşım
Oya TAMTEKİN AYDIN
Exploring Higher Education Governance: Analytical Models and Heuristic Frameworks
392 Yükseköğretim Yönetişimini Keşfetmek: Analitik Modeller ve Keşifsel Çerçeveler
Burhan FINDIKLI
Motivasyon Kuramları Bağlamında Akademik Teşvik Ödeneği Uygulamasının Değerlendirilmesi
403
The Evaluation of Academic Incentive Grant Application in the Context of Motivation Theories
Fatih ŞAHİN, Burcu YAVUZ TABAK, Hasan TABAK
IV
DERLEME/REVIEW Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science
DOI: 10.5961/jhes.2017.195
Aktif Vatandaşlıktan Dünya Vatandaşlığına:
Bir Dünya Üniversitesi Önerisi*,**
From Active Citizenship to World Citizenship:
A Proposal For A World University*,**
Jan MASSCHELEIN, Maarten SIMONS
Öz
Bu makale üniversitelerin nasıl dünya vatandaşlığının şekillendiği mekânlar olarak işleyebileceğini araştırmaktadır. Öncelikle, Kant’ın
bir yandan ‘aklın özel [alanda] kullanımı’ (‘private use of reason’) ve ‘içe yönelik toplanma’ (‘domestic gathering’), diğer yandan ‘aklın
kamuya yönelik kullanımı’ (‘public use of reason’) ve ‘kamuya yönelik toplanmalar’ (‘public gathering’) ayrımları açıklanmıştır. İkinci
olarak, bu ayrımdan mevcut üniversitenin ‘içe yönelik toplanmalar’ organize ettiğini iddia etmek için yararlanılacaktır. Mevcut üniversite,
mükemmeliyet adına mensuplarından girişimci bir ethos talep etmektedir: Girişimciyi içe yönelik toplanmayla ve aklın özel alanda
kullanımıyla sınırlandıran bir sürekli (öz-)mobilizasyon ima eden, kalıcı bir kalite mahkemesine itaat ethosu. Bu anlayış temelinde üçüncü
bölüm dünya vatandaşı olarak davranan ‘aydın kişilerden’ (learned individuals) oluşan bir dünya üniversitesi önerisi geliştirmektedir.
Bu üniversite, aklın kamuya yönelik kullanımının ‘(bir) yer bulduğu’ deneysel ve duyarlı bir ethosun var olduğu bir habitattır. Aklın bu
kamuya yönelik kullanımı sadece şeylerin bilinmesini sağlamak ile ilgili değildir, onları mevcut kılmakla ilgilidir. Son bölüm, öneriyi
şeylerin kamuya mal edildiği, kamuya (dünyaya) yönelik toplanmanın zamanı ve mekânı olarak ‘açık ders’in incelenmesi üzerinden
somutlaştırmayı amaçlamaktadır.
ABSTRACT
This article explores how universities can function as spaces where a world citizenship takes shape. First, Kant’s distinction between the
‘private use of reason’ and ‘domestic gathering’, on the one hand, and the ‘public use of reason’ and ‘public gathering’, on the other, is
elucidated. This distinction is used, secondly, to argue that the actual university organises ‘domestic gatherings’. In the name of excellence,
it requires an entrepreneurial ethos of its staff, i.e. an ethos of obedience to a permanent quality tribunal, implying a permanent (self-)
mobilisation confining the entrepreneur to a domestic gathering and the private use of reason (‘private citizens’). Based on this
understanding, the third section develops a proposal for a world university inhabited by ‘learned individuals’ acting as world citizens. It is
a habitat in which an experimental and attentive ethos is present and where the public use of reason is ‘finding (a) place’. This public use
of reason is not just about making things known, but of making them present. The aim of the final section, then, is to make the proposal
more specific, based on an exploration of ‘public lecturing’ as the time and space of public (world) gathering where things are made public.
*European Educational Research Journal (2009), 8(2), 236-48‘de yayımlanan orijinali İngilizce olan makalenin (http://dx.doi.org/10.2304/eerj.2009.8.2.236) Türkçe’ye çeviri-
sidir. Bu çeviri ilk olarak Felsefelogos Dergisi’nde yayımlanmıştır ((2016), 62,139-155). Editörlerin karşılıklı onayı ile Yükseköğretim ve Bilim Dergisi’nde yayımlanmaktadır.
*It is the Turkish translation of the originally English article published in the European Educational Research Journal (2009), 8(2), 236-48 (http://dx.doi.org/10.2304/
eerj.2009.8.2.236). This translation was first published in the Journal of Felsefelogos ((2016), 62,139-155). It is published in Journal of Higher Education and Science with the
mutual approval of the editors.
**Mete KURTOĞLU (Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Ankara, Türkiye) tarafından çevirilmiştir.
**Translated by Mete KURTOĞLU (Middle East Technical University, Faculty of Arts and Science, Department of Sociology, Ankara, Turkey).
Jan MASSCHELEIN
Eğitim Felsefesi Merkezi, Leuven Katolik Üniversitesi, Belçika
Centre for Philosophy of Education, Catholic University of Leuven, Belgium
Maarten SIMONS
Eğitim Politikaları ve İnovasyon Merkezi, Eğitim Felsefesi Merkezi, Leuven Katolik Üniversitesi, Belçika
Centre for Educational Policy and Innovation, Centre for Philosophy of Education, Catholic University of Leuven, Belgium
Mete KURTOĞLU
ORCID ID: 0000-0002-9231-2559
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Ankara, Türkiye
Middle East Technical University, Faculty of Arts and Science, Department of Sociology, Ankara, Turkey
[email protected]
Geliş Tarihi/Received : 17.05.2017
Kabul Tarihi/Accepted : 18.07.2017
167
Cilt/Volume 7, Sayı/Number 2, Ağustos/August 2017; Sayfa/Pages 167-176
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science
GİRİŞ üniversitenin “evrensel akıl” değil “mükemmeliyet” adına çalı-
şan bir rejim tarafından yönetilen ve mensuplarının “girişimci”
Avrupa’daki güncel söylem ve inisiyatifleri göz önüne aldığı-
ethosuna ihtiyaç duyan bir yaşama ortamı olarak ne şekilde
mızda, üniversite ve yükseköğretim kurumları genellikle “aktif
işlev gördüğünü kısaca tarif edeceğiz. Bu ethos, üniversitenin
vatandaşlık” ve “demokratik katılım” olarak adlandırılan ilkelere
eğitim, araştırma ve hizmet fonksiyonlarına ilişkin sürekli bir
katkıda bulunma baskısı altındadır. Gerçekten de, vatandaşlığın
kalite mahkemesine itaat ve teslimiyet ethosudur. Bu ethos,
öğrenimi ve vatandaşlık için gerekli yetkinlikleri geliştirmek
girişimci figürünü içe yönelik toplanmayla ve aklın özel alanda
Avrupa Birliği’nin Avrupa ve üye devletler düzeyinde, sosyal ve
kullanımıyla sınırlayan, böylece onu bir tür “özel vatandaşa”
kültürel içerme ve demokratik siyasi katılımın gelişimini des-
dönüştüren sürekli (öz-)değerlendirme ve (öz-)mobilizasyonu
tekleyecek şekilde gelişimi için acil bir ihtiyaç olarak değerlen-
ima eder. Üniversitenin mevcut durumunun bu analizine daya-
dirilmektedir. Üniversite ve yükseköğretim kurumlarından bu
narak, üçüncü bölüm bir dünya üniversitesi önerisini geliştir-
talep her ne kadar meşru gözükse de üniversitelerin gerçekte
mektedir. Bu üniversite dünya vatandaşı olarak davranan “aydın
bu konularda ne sunması gerektiği konusunda çok az tartışma
bireyleri” içinde bulunduran bir mekân olarak işlev görmekte-
yapılmaktadır. Bu nedenle soruyu tersine çevirmeyi önemli
dir. Burası, aklın kamuya yönelik kullanımının gerçekten (bir)
buluyoruz. Üniversitelerin aktif vatandaşlığı teşvik etme ve
yer bulduğu, deneysel ve duyarlı bir ethosun mevcut olduğu
geliştirme talebini nasıl karşılayacağı sorusu yerine, bu maka-
bir habitattır. Dördüncü bölümün gösterdiği gibi, kamusal aklın
le üniversitelerin özel bir vatandaşlık türünün gerçekleştiği
kullanımı sadece şeyleri bilinir hale getirmekle (olgular olarak)
mekânlar olarak nasıl işleyebileceğini incelemektedir.
ilgili değil, aynı zamanda onları mevcut kılmakla (duyarlılık
Bu inceleme, bugün üniversitelerden beklenen tipte vatan- konuları olarak) ilgilidir. Dolayısıyla son bölümün amacı, ‘herke-
daşlık yetkinlikleri ile uyumlu olmasa da, üniversitelerin se açık ders anlatımı’nın, şeylerin kamuya mal edildiği, kamuya
vatandaşlık konusunda önerebileceği şeyler olduğu kabulüne (dünyaya) yönelik toplanmanın zamanı ve mekânı olarak ince-
dayanmaktadır. Geliştireceğimiz tez, üniversitelerin, eğitim ve lenmesi temelinde dünya üniversitesi önerisini daha özgül hale
araştırma işlevlerinin özgül kapsamı nedeniyle, belirli yetkin- getirmektir. Bir dünya üniversitesinin, kütüphanenin yanı sıra
liklere sahip olası aktif vatandaşlar yerine belirli duyarlılıklar dersliğin hayati bir mekân oluşturduğu ve ‘şeyleri kamuya mal
çerçevesinde dünya vatandaşlarından oluşan bir kamu oluş- etme sanatı’nın geliştirilip el üstünde tutulduğu bir laboratuvar
turabileceği iddiasıdır. Üniversitelerin mevcut halleriyle dünya olarak kavranması önerilmektedir.
vatandaşlığı oluşturmakta bir rol oynadığını varsaymadığımızı
İÇE YÖNELİK TOPLANMADAN KAMUYA YÖNELİK
vurgulamak önemlidir. Aksine, üniversitelerin günümüzdeki
TOPLANMAYA
şekillenişi – mükemmellik arayışı içerisindeki girişimci üniversi-
te - açık olarak üniversitelerin insanların ilgi duydukları konular Ünlü ‘Aydınlanma Nedir?’ denemesinde Kant (1977: 55),
etrafında dünya vatandaşlarından oluşan bir kamu olarak bir aydınlanmayı özgürlüğün ‘her türlüsünün en kendi halinde
araya geldikleri bir yer olmasını engelliyor gözükmektedir. biçimi—aklını her konuda kamuya yönelik kullanma özgürlüğü’
Dolayısıyla, üniversitenin vatandaşlığa ilişkin ne önerebileceği- ile ilişkilendirmektedir. Kant, kişinin kendi aklının kamuya yöne-
ni araştırırken, bu makale aynı zamanda alternatif bir üniversite lik kullanımıyla, ‘tüm okuyanlara hitap eden okuryazar insan
fikri (ideası) önermektedir: Bir dünya üniversitesi (ayrıca bakınız (Gelehrte) sıfatıyla herkesin yerine getirebileceği kullanımı’nı (s.
Simons & Masschelein, 2009). Bununla beraber, giderek artan 55, vurgu orijinalde) kastettiğine açıklık getirerek devam eder.1
şekilde pratiklerin sınırlarında ve girişimci olma arayışı içerisin- Kişi, ‘sözün gerçek anlamında kamuya’ hitap eden okuryazar bir
deki üniversite söylemlerinin gölgesinde görülmesine karşın, insan olarak kendisini ‘tüm bir uluslar topluluğunun ve hatta bir
tanımladığımız durumun aslında birçok kurumda yaşanmakta dünya vatandaşları toplumunun (der Weltbürgergesellschaft)’
olan duruma karşılık geldiğini düşünüyoruz. (s. 56) bir üyesi olarak düşünür. Dolayısıyla, bir okuryazar ola-
rak kişi, Kant’ın belirttiği üzere, öğrencilere ders veren değil,
Dünya üniversitesi önerimizin net bir ifadesine varabilmek
‘düşüncelerini kamu önünde dile getiren,’ bunları kamuyla pay-
için, makalenin ilk bölümü “kamu” ve “vatandaşlık” kavram-
laşan’ bir dünya vatandaşıdır (s. 56). Bir okuryazar (metnin [bir
larının özgün modern kavrayışları üzerine kısa bir tartışma ile
başka] İngilizce çevirisinde bir ‘scholar’ [bilim insanı]) ‘gerçek
üniversitenin rolüne ilişkin karşılaşılan zorlukların bir çerçe-
anlamıyla kamuya’ (yani geniş anlamda dünyaya (die Welt))
vesini çizmektedir. Bu konulardaki genel tartışmaların aksine
hitap etmektedir ve kendi adına konuşur (s. 57). Gerçekten
von Humboldt’un görüşleri yerine Kant’ın görüşlerini öne
de okuryazar bireyler ‘düşüncelerini kamu önünde’, ‘görünür
süreceğiz. Kant’ın “aklın özel alanda kullanımı” ve “içe yönelik
olmayanlarla ilgili korku taşımadan’ ortaya koyarlar (s. 59).
toplanma” ile “aklın kamuya yönelik kullanımı” ve “kamuya
yönelik toplanma” ayrımı bizim dünya vatandaşlığı üzerine ilgi Kant, aklın bu kamuya yönelik kullanımı ile özel alanda kullanı-
çekici bir perspektif geliştirmemize olanak verir (her ne kadar mını karşılaştırır. Özel alanda kullanım kişinin ‘belli bir memu-
Kant kendi açtığı perspektifi kendi kapamış olsa da). Bu ayrım riyet veya makam’ içerisinde davrandığındaki, yani ‘hükümet
ikinci bölümde girişimci üniversitenin “içe yönelik veya özel tarafından kamusal amaçlar için görevlendirildiğindeki’ kul-
topluluklar” organize ettiği iddiası için kullanılacaktır. Girişimci lanımdır (Kant, 1977: 55). Bu durumda kişi ‘mekanizmanın
1‘Okuyan’ bir kamuoyu olma özelliği özel bir dikkati hak ediyor (ayrıca bakınız Kittler, 1987; Carpignano, 1999). Ancak, bunu temel argümanımızın kapsamına
girmediği için burada tartışmayacağız.
168
Cilt/Volume 7, Sayı/Number 2, Ağustos/August 2017; Sayfa/Pages 167-176
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science
bir parçası olarak davranır’ (s. 56). Ve kamu otoritesinin bir ethoslarını ve akıllarını nasıl kullandıkları göz önüne alındığın-
parçası olarak (kamusal amaçları olan bir mekanizma), kişi da dünya vatandaşı olan ‘aydın kişileri’ barındıran bir dünya
‘başkasının adına konuşur’ (s. 56) ve konuşma bir tür öğretme üniversitesi üzerine düşünme olasılığını açığa çıkartmaktadır.2
veya yönlendirme halini alır. Kant’a göre, kişinin aklını bir sosyal Ancak Kant aynı zamanda üniversitelerin mevcut durumuna
mekanizmanın veya kurumun parçası olarak kullanımı (ordu ve belirli bir açıdan yaklaşmamıza da yardımcı olmaktadır.
devlet yanında verdiği temel örnek kilisedir) tümüyle özeldir,
GİRİŞİMCİ ÜNİVERSİTE, İTAAT ETHOSU ve
çünkü bunlar, ne kadar büyük olursa olsunlar, ‘hiçbir zaman
ÖZ-MOBİLİZASYON
bir içe yönelik toplanmadan (häusliche Versammlung) fazlası’
değillerdir (s. 57). Güncel Avrupa politika dökümanlarında halen, örneğin von
Humboldt ve Newman ile ilişkili olarak, modern üniversiteye
Gelin Kant’ın burada söylediklerini yeniden ifade etmeye çalışa-
referans verilmektedir, ama araştırmacıların, eğitmenlerin ve
lım. Öncelikle, Kant burada sadece aklın özel alandaki ve kamu-
öğrencilerin gerçekte kendilerini anlayış biçimleri ve onlar-
ya yönelik kullanımını ayırmıyor, aynı zamanda kamuya yönelik
dan beklenen ethos değişmiştir (bakınız Simons et al, 2007).
kullanımı ile kamusal amaçlar için kullanımını da ayırıyor.
Modern üniversite ‘evrensel akıl’, ‘insanlık’ veya ‘kamu görevi’
Buradaki kamusal karakter, aslında, bir kurum ve onun amaçla-
gibi bir aşkın ideaya bağlı olan ve aslında, ulus devlet ve ulusal
rı (kullanımın mekânı veya alanı ve/veya ilan edilmiş amaçları,
kültürü temel referans olarak alan bir kurumdur (Readings,
belli bir topluluğa yönelik hizmetler, ulus) ile ilişkili değil, ancak
1996)3. Avrupa’da üniversite üzerine mevcut söylemlere baktı-
bir figür ve o figürü karakterize eden ethos ile ilişkilidir. Bu figür
ğımızda, kendisini aşkın bir insanlık ideasına (evrensel aklı dâhil
aydın kişi veya bilim insanıdır ve Kant’ın belirttiği gibi, herkes bu
ederek) veya belirli bir (sivil) toplum vizyonuna yönelten, ulusal
figür olabilir. Bu figür bir dünya vatandaşıdır (Weltbürger), fakat
kültür veya sivil toplumun gelişimini araştırma, eğitim ve toplu-
belirli bir topluluğun parçası olduğu veya sınırları belli bir alanı
ma hizmetin entegrasyonu ile güvence altına alan ve büyüten
paylaştığı için değil (örneğin, tüm insanların yerkürede yaşıyor
bir üniversite kavramsallaşması artık benimsenmemektedir.
olması). Kendisini uslamlamasının kullanımı ve konuşma şekli
‘Kültür’, ‘insanlık’ veya ‘sivil toplum’ yerine, üniversite üzerine
ile dünyanın bir mensubu olarak gördüğü için ve gördüğü süre-
politika söylemlerinde yönelim ‘mükemmeliyettir’:
ce bir dünya vatandaşıdır. Konuşmanın kamusal karakteri belirli
sınırları ve işleyiş kuralları belirli (bu nedenle mekanizma olarak Avrupa, Avrupa Konseyi tarafından Lizbon’da ortaya koyulan
düşünülebilen) bir alana ilişkin değildir. Burada sadece devleti daha fazla ve daha iyi istihdam ve sosyal uyum ile sürdürüle-
değil, bir akademik disiplini veya kültürel topluluğu da makine bilir ekonomik büyümeye muktedir, dünyanın en rekabetçi ve
olarak düşünebilirdik. Kamusal karakter aslında kişinin, Kant’ın dinamik bilgi-temelli ekonomisi olma hedefini gerçekleştirmek
makalenin başında açıkladığı üzere, herkesin sahip olduğu ve
ve bilgi toplumunu destekleyen süreçleri optimize etmek için
tek engeli tembellik ve korkaklık olan uslamlama kapasitesinin
üniversitelerinde mükemmeliyete ihtiyaç duymaktadır. (Com-
belirli kullanımına işaret eder. Bu nedenle kamusal karakter
mission of the European Communities, 2003: 2; see also Lisbon
o belirli kullanım ile ilişkilidir. Bu belirli kullanım, kendimizi
European Council, 2000, vurgu orijinalinde).
‘mekanizma’ veya ‘kurum’ların kurallarına teslim etmediğimiz
ve o kurum ve onun tahkimi ile tanımlanmış bir dinleyici kitle- Günümüz üniversitelerinin misyon tanımları da ‘araştırma,
sine hitap etmediğimiz zamanki kullanımdır. Kurumlar, büyük eğitim ve hizmette mükemmelliği’ kapsayıcı ve temel hedefleri
dinleyici kitlelerine karşın, aklın özel alanda kullanımını gerek- olarak belirtmektedir. Bundan dolayı, tam olarak ‘ne’yin araş-
tiren içe yönelik toplanmalardır. Kamuya yönelik kullanım ise tırıldığı ve öğretildiği ve (ulusal) kültüre ve aydınlatmaya nasıl
gerçek anlamda herhangi bir mekanizma veya kurumun öte- katkıda bulunduğu, onun ‘mükemmel şekilde’ araştırılması ve
sinde, uslamlama kapasitesi olan herkes tarafından oluşturulan öğretilmesinden daha az önemlidir (Readings, 1996).
kamuya hitap ettiğimizdeki kullanımdır.
Herhangi bir dışşal göstergeden yoksun ‘mükemmeliyet’ kav-
Sonuç olarak, bilim insanı figürü ötekini eşitlik varsayımı ile kar- ramı bir üniversitenin fonksiyonlarını kalite göstergeleri teme-
şılayan, kendi adına konuşan ve dolayısıyla kendini riske atan linde yapılan ölçümlere göre diğer organizasyonlardan daha iyi
bir ethos sunan, eşitleyici bir ethos ile karakterize olmuştur. Bu yerine getiriyor olmasına ilişkindir. Dolayısıyla, mükemmeliyete
bir deneysel ethostur; çünkü bilim insanı kendisini (kurum ve yönelik olmak üniversitelerin her şeyi ‘kalıcı kalite mahkemesi-
mekanizmaların) sınırlarına maruz bırakır ve hakkında konuştu- ne’ göre yargıladığını ima eder (Simons & Masschelein, 2006).
ğu konuyu kamusal bir meseleye dönüştürür, yani herkese açık Kaliteye yönelim (belirli performans göstergelerinin seçimi)
hale getirir. Kant bu ethosu açık bir şekilde bir mekanizmanın ve zımni mükemmellik takıntısı bu nedenle ‘karşılaştırma ve
parçası olarak davranan kişinin, yani (kamusal amaçları olsa optimizasyon dayatmaları’ ile bağlantılıdır; vurgu sürekli opti-
bile) bu mekanizmanın adına iş gördüğü içe dönük topluluğun mizasyon amaçlı sürekli karşılaştırma üzerindedir. (Bröckling,
kurallarına uyan ve kendisini bu topluluğun yargılamasına tabi 2002). Araştırmaya ilişkin mükemmeliyet odaklarının/ağlarının
kılan şahsın itaat ethosundan ayırır. Bize göre, Kant burada gelişimi, programların eğitimde mükemmeliyet için değerlendi-
2Ancak Kant yaptığı bu açılımı, onun için uslamlamanın nihai olarak çok özel bir yargısal itaat ethosu ima etmesinden dolayı kendisi hemen kapatır. Kant, ‘eleştirel
yapıtında’ (1997) ve aklın evrensel ilkelerine odaklanarak (tüm içe yönelik toplanmaların ötesindeki dünya olarak tanımlanan) kamuyu aslında yeni bir krallığa (yeni
bir içe yönelik toplanmaya, yeni bir mekanizmaya) dönüştürür: Kendine özgü, değiştirilemez yasaları ve kendi mahkemesiyle aklın krallığı.
3Açıktır ki modern üniversitenin farklı modelleri bulunmaktadır. Bunu burada tartışmayacağız (Zgaga ‘nın bu sayıdaki katkısına bakabilirsiniz). Vurgulamak istediğimiz,
farklı geleneklere rağmen modern üniversite kendisini bütün bir insanlık veya toplum ideasına yöneltmiştir.
169
Cilt/Volume 7, Sayı/Number 2, Ağustos/August 2017; Sayfa/Pages 167-176
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science
rilmesi, (örneğin, Commission of the European Communities, Aslında, politika yapıcıların zihnindeki ‘mükemmeliyet üniversi-
2003; SIRIUS4) ve sadece üniversiteler arasında değil fakülte tesi’ sürekli kalite mahkemesine girişimci bir itaat ve teslimiyet
ve araştırma merkezleri arasında rekabet yukarıda belirtilen ethosu isteyen bir habitattır. Mükemmeliyete yönelim açıkça
dayatmaların uygulamasıdır. Aşağıdaki ifade mükemmeliyet ve ‘küresel şehire’ (bilgi toplumu veya bilgi ekonomisi) bir refe-
kaliteye güncel vurguyu açıkça ifade ediyor: rans içeriyor. Ancak, bu şehir bir ‘özel vatandaşlardan’ kurulu
bir ‘makine’ olarak düşünülebilir (Kant’ın terminolojisinde).
Üstün kalite ancak yaygın bir ‘mükemmeliyet kültürü’ olan
Girişimci vatandaşlar olarak ve kalite mahkemesinin kural ve
yerlerde ortaya çıkabilir. Mükemmellik hiçbir zaman durağan
kanunlarıyla yönlendirilerek aklın özel alanda kullanımını ger-
bir kazanım değildir: her zaman meydan okunması gerekir. Az
çekleştirmektedirler (girişimci vatandaş kamusal işlevler ortaya
sayıda eksiksiz üniversitede var olabilir, fakat fakültelerde veya
koysa dahi). Hedeflenen ‘küresel şehir’ ve onun müstakbel giri-
kurumlardaki takımlarda veya ağlarda çok daha yaygın olarak
şimci üniversitesi, bu nedenle kişinin vatandaşlığının ve akıl kul-
vardır (Commission of the European Communities, 2005: 5).
lanımının içe dönükleşmesine yol açan içe yönelik bir toplanma
Flaman Eğitim Bakanı tarafından belirtildiği üzere: kaliteyi organize etmektedir. Bu noktada ve bu içe yönelik toplanmalar
geliştirmek ve mükemmelliği artırmak üniversitenin en önemli karşısında, biz üniversitelerin kamusal rolünü yeniden düşün-
toplumsal amacıdır (Vandenbroucke, 2006). Ve artan şekil- mek için bir öneri sunmak istiyoruz. Ancak bu öneri, daha iyi
de çeşitli sıralama ve kalite karşılaştırmaları (çıktı temelli) ile bir dünya vizyonu veya idealinden ilham almadı ve ilk amacı
ölçülen kalite sebebiyle, akademik dünyaya açık bir mesaj ne olması ve ne yapılması gerektiğini söylemek değil. Öneri,
gönderilmektedir: kendinizi kıyaslayın, diğerlerinden iyi olun, muhakememizi ‘yavaşlatmayı’ ve bugün bizi mobilize eden
performansınızı artırın – araçların daha verimli kullanımı ile çık- sorun ve durumlar hakkında tamamen farklı bir farkındalık için
tılarınızı artırın veya girdi-çıktı oranını optimize edin (Lyotard, fırsat yaratmayı temenni ediyor.
1979). Temel varsayım kibarca şöyle özetlenebilir: ‘Mükem-
BİR DÜNYA ÜNİVERSİTESİ ve ONUN DENEYSEL ve
meliyet rekabetten ortaya çıkar…- az sayıda üniversite geniş
DUYARLI YAVAŞLAMA ETHOSU
alanlarda mükemmeliyete ulaşabiliyor’(Commission of the
European Communities, 2006: 9). Bir dünya üniversitesi ‘mükemmellik makinesinin’ ötesinde
‘objelerin’ (ihtiyaç konuları), ‘şeylere’ (yani “duyarlılık konu-
Gözüken o ki, organize rekabet koşullarında (karşılaştırma,
larına”) dönüştürüldüğü bir habitat olarak düşünülebilir. Bu
sıralama vb. ile) asıl zorluk şu haline geliyor: bir insan nasıl
dönüşüm, durumların ve konuların takdim edilişinin (ve ele
sürekli ‘rekabetçi öz-iyileştirme’ erdemine göre yaşar (bakınız
alınışının) oydaşımsal şekli ile ihtiyaç, talep ve aciliyetlerin
Haahr, 2004)? Tavsiye edilen cevap bunun girişimci bir ethosun
muhakememizi mobilize etme şekli (aktivite ve etkinliklerle ve
gelişimi ile yapılması gerektiği; kalite göstergelerine göre zayıf
belirli bir ethosla ilişkili olarak) sekteye uğratıldığında [ya da
ve güçlü yönler üzerinden sürekli kişinin (ve üniversitesinin,
“engellendiğinde”] ortaya çıkar. O anda, bahsedilen konular
araştırma merkezinin veya ders verişinin) öz-değerlendirme
kamusal konular ya da meseleler haline gelirler—kamuya mal
yapması. Artan şekilde sürekli karşılaştırma yoluyla ile sürekli
edilmiş şeyler [“things made public”] (Latour & Weibel, 2005)5
iyileştirme dayatması ile karşı karşıya kalan Avrupa üniversite-
olurlar. Dünya üniversitesi, baştan doğru tarif edersek, dünya
leri ve akademisyenleri bir ek dayatma ile daha karşı karşıya:
konusunda duyarlı bir üniversitedir. Dünya konusunda duyarlı
proaktif öz-uyum ve sürekli (öz-)mobilizasyon (Simons &
olmak burada, bir kamuyu varolmaya davet eden kamusal
Masschelein, 2009). Mükemmeliyete uygun bir şey üretmek
‘şeyler’ veya ‘meseleler’ ile, yani res publica’yla ilgilenmektir.
için fırsatları (nişleri) kollamak akademisyenin bir görevi haline
Heidegger’in bize hatırlattığı üzere:
geliyor. Üniversitenin kendine özgü alanı bugün araştırmacıları,
eğitmenlerin ve öğrencileri uluslararası mükemmeliyete göre Eski Yüksek Almanca’da ‘Thing’ bir toplanma, özellikle de iti-
sürekli ve acımasızca mobilize eden bir alandır. Ve mükemme- raz edilen, tartışılan bir konuyu istişare etmek için özellikle bir
liyet arayışına rehberlik ediyor gözüken şey korkudur: Düşük araya gelinmesi anlamını taşır. Sonuç olarak, Eski Almanca’daki
sıralama, yanlış algı, olumsuz değerlendirme korkusu. Boulton ‘Thing’ ve ‘Ding’ kelimeleri, dikkate alınmaya değer bir mese-
& Lucas’ın (2008: 7) Avrupa Araştırma Üniversiteleri Ligi için lenin ya da konunun adları haline gelirler. İnsan ile ilgili, insanı
hazırladıkları güncel raporda belirttikleri gibi: ‘Sıralamalar sıra- ilgilendiren ve söylemin konusu olan her şeyi ifade ederler…
lamaları takip ettikçe takıntılı bir şekilde gelişme ve gerilemenin Romalılar söylem konusunu res olarak adlandırırdı… [R]es pub-
işaretleri olarak dikkate alınıyorlar’. lica, devlet değil, herkesçe bilinen, herkesi ilgilendiren ve bu
nedenle kamusal olarak istişare edilen anlamına gelir…
Bu kısa çerçevemizden, içi boş olmasına rağmen, mükemme-
liyetin akademik dünyayı tüm seviyelerde – tavır ve ethosu da ‘Res’de gerçek olan, insanı ilgilendirendir (Heidegger, 1975:
dahil olmak üzere- değiştirme potansiyeli olduğu açığa çıkıyor. 174-175).
4SIRIUS Programma: Excellentie in het hoger onderwijs [SIRIUS Programı: Yükseköğretimde mükemmeliyet]. Bu program mükemmel lisans öğrencilerini (en iyi %5)
teşvik etmek isteyen yükseköğretim kurumlarına önemli maddi destek sağlamaktadır.
52005’te, Bruno Latour and Peter Weibel, Karlsruhe’deki, (Almanya) Sanat ve Medya Merkezi’nde ‘Şeyleri Kamuya Mal Etmek: demokrasi atmosferleri’başlıklı
bir serginin küratörlüğünü yaptılar. Bu vesileyle, okuduğunuz yazıya altyapı sağlayan etkileyici bir makale koleksiyonunu derlediler (Latour & Weibel, 2005). Biz
özellikle Isabelle Stengers (2005) tarafından yazılan ‘Kozmopolitan Öneriler’ ile ilgiliyiz. Stengers Kant’ın ebedi barış önerisinde ifadesini bulan (kozmosun nihayette
birleşmiş bir Dünya haline geldiği) kozmopolitanizmine açıkça mesafeli durmaktadır. Stengers’in bu mesafeli duruşunu paylaşıyoruz, ancak Kant’ın aydınlama üzerine
makalesinde belirttiği farklı bir dünya ideası üzerine yönelmek istiyoruz.
170
Cilt/Volume 7, Sayı/Number 2, Ağustos/August 2017; Sayfa/Pages 167-176
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science
Heidegger’in etimolojik açıklamasını göz önüne alarak, bir ya alınmıştır. Bu manada, Strengers’ın (2005) eklediği üzere, bu
dünya üniversitesi, duyarlılık konuları etrafında bir araya gele- dünya, şeylerin bu idiotik mırıldaması, ‘duyarlılık konuları’nın
rek bir kamu oluşturan özel bir zaman/mekân olarak tanım- bu görünümü, bir eşitleme operatörüdür. Eşitleme ama eşde-
lanabilir.6 Bu bizi düşündürdükleri, bizi düşündürme gücünü ğerlik değil, çünkü eşdeğerlik yine ortak bir ölçüm ve dolayısıyla
edindikleri anlamına gelir. Dolayısıyla, bir dünya üniversitesi pozisyonların biribirinin yerine geçebilirliğini ima eder – bu tam
bir düşünme mekânıdır, her ne kadar kuşkusuz tek mekân değil da, örneğin, sıralamalar kullanıldığında olan şeydir.
sadece mekânlardan biri ve gene de özel bir mekân olsa bile.
Dünya üniversitesinde sesler eşitlik varsayımı altında konuşur-
Ortak uslamlama ve eyleme şeklimiz ‘yanılıyor olabileceğimizi
yani diğerlerinin açıklayamadığı ve anlayamadığı yerde sadece
hatırla’ deyimini ve ‘meşguliyetimiz nedir?’ sorusunu duyma-
onların anlayabilen ve açıklayabilenlerin sadece kendileri oldu-
mız üzerine yavaşlatıldığı için düşünme uyarıldığında ve o soru
ğu iddiasında değillerdir. Aksine, bunlar katkı sağlayan sesler-
hemen cevaplanmayıp yolu tıkandığında, varlık kazanır. Isabelle
dir; diğer seslere, tartışılan konuya hâkim olmadıkları, kamusal
Stengers’e göre (2005: 996), tam olarak bu ısrarlı soru ‘dünya’
arenanın, sesi olmayanların, olamayanların ya da bir ses sahibi
olarak adlandırılabilir.
olmak istemeyenlerin gölgeleriyle dolu olduğu hissiyatını telkin
Stengers, Deleuze ve Dostoyevski’yle bağdaşan biçimde, bu edebilen sesler. Bu, ‘Kendini ifade et, itirazlarını, önerilerini,
soruyu duymanın idiotu duymak (ve o nedenle muhtemelen inşa etmekte olduğumuz ortak dünyaya katkılarını ifade et’
aynı zamanda kendi başına idiotik bir şey) olduğunu öne sürü- şeklindeki talebe (idiot tarafından) yanıt verilmediğinde siyasal
yor: iyi niyetin kolayca yok olabileceği hissiyatıdır (Stengers, 2005:
996).
Antik Yunan anlayışında idiot, Yunanca konuşmayan ve bu
nedenle medeni toplumla irtibatı kesilmiş kişiydi. … fakat Bir dünya üniversitesi, dolayısıyla, bir şey ‘iyi sebepler topra-
Deleuze’nin idiotu … diğerlerini sürekli yavaşlatan, durumun ğında bir çatlak’ yarattığında ortaya çıkar (Stengers, 2005: 996)
sunulmasının ve aciliyetlerin düşünce ve eylemi mobilize etme- ve böylece bizi düşündürtür. Bu ‘düşündürtme’ (bir ussal ideal
sinin uzlaşılmış biçimine direnen kişidir. Bu temsillerin yanlış veya zaruri bir görev) ‘adına’ konuşulması veya davranılmasıyla
olması veya aciliyetlerin yalan olduğuna inanılması nedeniyle ya da üniversitenin amacının ve hedefinin eleştirel düşünme
değil, ‘daha önemli bir şeyin varlığı’ nedeniyledir. Ona neden becerisine sahip kişiler yaratmak olduğunun ilan edilmesiyle
diye sormayın; idiot ne karşılık verecektir ne de konuyu tartışa- başarılmaz. Üniversite bunu belirsizlik modunda sağlar- yani
caktır. İdiot bir mevcudiyettir veya … bir çatlak üretir. Bilmediği kendisini hiçbir şeyin, hiçbir ’bu nedenle’nin takip etmediği,
fakat herkesi ondan nasıl miras alacakları sorusuyla yüzleştiren
için ona ‘neyin daha önemli olduğunu’ sormanın bir önemi
olay modunda. Olay etkileşimsiz, alışverişe neden olmayan bir
yoktur. Onun rolü derin bir kararsızlık üretmek, Hegel’in bütün
mevcudiyettir, konuşmaz (Stengers, 2005: 996).
ineklerin siyah olduğu meşhur karanlığını yaratmak değildir.
Biliyoruz, bilgi orada mevcut, fakat idiot yavaşlamamızı, ken- Daha önce söylediğimiz gibi, bu soru ‘dünya’ olarak adlan-
dimizi bildiğimiz şeyin anlamını tam anlamıyla bildiğimize dırılabilir ve biz onunla başa çıkma biçimimizi keşfetmek (ve
inanmaya yetkili saymamamızı talep ediyor (Stengers, 2005: kararlaştırmak) durumundayız. Geçerli ve meşru nedenleri
994-995). tam da meşruiyete sağır olanın ‘mevcudiyetinde’ keşfetmeliyiz
(sorunun veya idiot mırıldanmasının mevcudiyetinde, ‘kamuya
Dünya üniversitesi, bu nedenle, mükemmelce birleşmiş, ortak
mal edilmiş şeylerin mevcudiyetinde).
bir dünya olarak kozmosa yönelen bir üniversite değildir. O ‘iyi’
demenin ve ‘ortak’ olanı tanımlamanın ne anlama geldiğinden Önemli olan kesinlikle bu ‘mevcudiyetinde’ fikridir. Keşfetme-
tereddüt edilen (diğer mekânlar arasında) bir mekândır. Açıktır liyiz, ancak ‘mevcudiyetinde’ - yani ‘kendini ifade et’ talebine
ki, bu öneri tüm alanlarda gerçekte ne yapıldığına ve neyin cevap vermeyenin varlığında. Asıl nokta (ve dünya üniversite-
çözümleri ve yanıtları zorladığını ve iyi yaşamın tanımlarını sini var eden husus) soruyu, mırıldanmayı sürdürmek ve onun
talep ettiğine ilişkin aciliyetleri inkâr etmek arzusunda değildir. varlığını keşfetmeye başlamaktır. Bir dünya üniversitesi ideasını
Bununla birlikte, muhtemelen daha önemli bir şey bulun- önermek, Stengers’in (2005: 996) ifadesiyle, bir ‘habitat’ın
duğuna dair idiotik mırıldamaya kulak vermek arzusundadır. kendini riske eden orijinal bir ethos -deneysel bir ethos- için
Bu nedenle, dünya üniversitesi bir (müstakbel) ortak dünya fırsatlar sunan bir ‘habitat’ın keşfi için bir davettir. Latour’un
(örneğin Kant’ın ebedi barışı veya Habermas’ın iletişimsel aklı) belirttiği gibi (2003: 53): ‘kişi daha bilimsel, daha fazla deneysel
adına işlemez. Bu anlamda, sakinleri (akademisyen/profesör- koşullar içerisinde olduğu ölçüde ortak dünyaya dair daha fazla
ler) temsilciler değildir, ‘adına’ konuşmazlar ve dolayısıyla ‘bu belirsizlik içerisindedir’. Bu nedenle, bir dünya üniversitesini
nedenle…’ diyemezler. Öğrencilere veya kamuya rehberlik veya yaratmak, bizi düşünmek zorunda bırakan (ve idiotik soru
yönlendirme ihtiyacında olan (örneğin evrensel aklın ışığına karşısında ne yapacağımız üzerine düşündüren) şeylere (mese-
ihtiyaç duyan) kişiler olarak hitap etmezler. ‘Olgular bunlar, lelere) güç veren önlem, strateji, pratik ve egzersizleri yaratmak
durum (ve neden) bu ve bu nedenle…’ diyen uzmanlar değiller. anlamına gelir. Bu önlem, strateji, pratik ve egzersizler akade-
Dünya üniversitesinde bu ‘bu nedenle…’ ifadesi kesinlikle askı- misyenlerin Latour’un bahsettiği deneysel durumdan kaçabil-
6Heidegger’in rektör olarak almış olduğu pozisyon nedeniyle üniversitenin rolünü tartışırken onu referans almanın ahlaki ve siyasi olarak kuşkulu olduğunun gayet
farkındayız. Bunu detaylıca tartışmadan, bizim ele almak istediğimiz üniversitenin kamusal rolü kavramı üniversitenin demokratik rolünü yeniden düşünmenin bir
yoludur ve Heidegger’in akademisyen olarak pozisyonu ve üniversite ‘idea’sından farklıdır.
171
Cilt/Volume 7, Sayı/Number 2, Ağustos/August 2017; Sayfa/Pages 167-176