Child abuse NAPA Amigoe

14 Pages·2011·4.2 MB·Dutch

Weekendbijlage
van dagblad Amigoe
zaterdag 28 mei 2011
MUZIEK RECENSIE ACHTERGROND
3 7 14
‘Een uniek ‘De Oliekoning’ ‘Stagiaire met
muziekleven’ (1)’ Hugo Chávez VOC-mentaliteit’
‘Enfant terrible’ John Baselmans:
‘Ik ben blij dat ik nog leef’
“Kindermishandeling is een ondergeschoven kindje. Letterlijk!
Als ik zie wat er allemaal gebeurt draait mijn maag zich om.
Voorlichting is er niet, laat staan enige professionele hulp.”
Tekst: Marja Berk Foto’s: Ken Wong
Het is een uitspraak land was ik al kunstenaar en koffie en vervolgt zijn ver-
van een man die dat heb ik hier voortgezet”, haal.
zich zeer nauw be- vertelt hij. Zij werd docente
trokken voelt bij op het Coromoto College. “Sommige ouders hadden
de maatschappij op ons ei- Daar werd ze regelmatig ge- geen benul waar hun kin-
land. John Baselmans. Een confronteerd met probleem- deren uithingen, maar dat
enfant terrible en een bevlo- kinderen, waarbij in veel ge- boeide ze ook niet. Ik zal je
gen bemoeial. Zijn persoon- vallen opvang door haar en vertellen dat mijn vrouw en
lijke ervaringen met kinder- John niet alleen wenselijk, ik wel hebben liggen jan-
mishandeling en -misbruik maar hoogst noodzakelijk ken van machteloosheid.
heeft hij verwoord in een was. “Waar moesten die kin- Op Banda’bou is de familie-
schrijnend boekje: ‘Geboren deren anders naar toe? Er band nog ongelofelijk sterk,
voor één cent’. was helemaal niets en nog maar dat levert dus ook een
steeds niet!” Na haar overlij- complicatie op. Nog steeds
Een fragment: den leerde John zijn huidige krijgen jonge meiden kinde-
‘Mario was een jongen die echtgenote, Elsa, kennen en ren van hun eigen vader en
gedurende enkele dagen bij met haar verhuisde hij van dat gaat maar door! Het is
ons logeerde. Een jongen vol de stad naar Banda’bou. normaal, het wordt geaccep-
levensenergie en zeer gewild Daar werd hij meer en meer teerd en ‘het is altijd zo ge-
bij de jongere dames. Met met kindermishandeling weest’. En waarom? Omdat
zijn charme op de leeftijd van geconfronteerd. De situatie pa toch in hoofdzaak voor
8 jaar was hij dé jongen van van veel kinderen was zo de- de centen zorgt, men staat
de buurt. Hij was tijdelijk bij solaat dat Baselmans besloot achter de familieband, and
ons terechtgekomen omdat de publiciteit te zoeken en that’s it. Er zijn gevallen die
pa en ma vele zaken deden de overheid met deze proble- ik ken waarbij de vader twee
die niet door de beugel kon- matiek te confronteren. Dat kinderen heeft verwekt bij
den. Mario was letterlijk het dat laatste hem niet in dank zijn jongste dochters!”
kind van de rekening. wordt afgenomen, blijkt on-
De eerste dagen was hij dui- der meer uit het volgende Zijn strijd is fel en voor mijn
delijk aanwezig, een jongen relaas. opmerking dat men wellicht baart is dat incest generaties overigens wel de eerste po- zijn zeggen onmogelijk ge- vallen. De Stichting Kinder-
vol pit. Er leek niets mis mee. bij de overheid met stroop verzwakt. Niet alleen fysiek liticus die eindelijk toestem- maakt, bang als ze was dat bescherming beschikt voor
Totdat de avonden kwamen “Met de regelmaat van de meer vliegen vangt dan met maar ook geestelijk. “Daar ming heeft gegeven voor misstanden naar buiten de implementatie over de
en Mario naar bed moest. De klok namen wij kinderen in azijn, is hij niet gevoelig. “Ik krijgen we nu al de rekening een onderzoek. Er begint kwamen. “Ze veroordeelde kennis en documentatie.”
bravoure was over en Ma- huis. Maar we kwamen van heb dat geprobeerd. Echt, ik van gepresenteerd, maar dus wel íets te roeren. Maar mij op voorhand, zonder
rio werd een jongetje dat ‘s de ene in de andere ellende. heb getracht zo’n houding hoe pak je dat aan? Met alle eerlijk gezegd begin ikzelf ‘Geboren voor één cent’ ge- Vele Nederlandse politici
nachts huilde en wegkroop Zwaar mishandeld, mis- vol te houden. Ik heb ja- respect, maar veel mensen steeds meer aan zijn kunde lezen te hebben.” Dreigen alsook het koninklijk huis
onder de dekens. bruikt, en we kregen geen renlang gestreefd naar een beseffen niet dat het niveau en kennis te twijfelen. Weet met rechters, dwarsliggerij: hebben een exemplaar van
We troffen hem regelmatig enkele steun. Een beetje minzame verhouding met de van bepaalde bevolkings- je, hij heeft alle zogenaamde Baselmans trok zich er niets het boek ontvangen. “Mi-
‘s nachts huilend aan en het van de kinderbescherming, overheid. Aan de bel getrok- groepen al aan het dalen is. ‘relschoppers’ bij zich gehad van aan. “Ik bezit niets, leef nister Donner vindt het een
bleek dat hij werkelijk bang maar dat was het dan. Des- ken, gewaarschuwd. Maar Vreselijk toch! Daar moeten om hen voor zich te winnen. van een pensioentje, heb een interne aangelegenheid”,
was voor mij, als man. Nadat tijds gaven we aan onze hulp het hélpt niet! Er wordt niet we voor waken en probe- Mensen die zich hard ma- huurhuis, bij mij valt niets te sneert hij. “Veel te bang dat
wij zijn vertrouwen hadden geen ruchtbaarheid, maar op geluisterd. Het is genoeg ge- ren de zogenaamde zwakke ken voor misstanden op dit halen. Willen ze mijn onder- ze weer worden vergeleken
gewonnen bleek dat Mario enig moment is de maat vol. weest!” schakels bij te spijkeren voor eiland, en in de ogen van de broeken? Kom maar op!” met die oude kolonialen.
‘s nachts nogal eens bezoek Je kunt je mond wel blijven zover dat mogelijk is. Ik ben regering moeilijk doen.” Maar Nederland kan niet
kreeg van pa en ma. Stom- houden, maar ik vond dat ik Ondanks het feit dat hij pleit bang dat dit decennia in be- Het grootste probleem is vol- meer zeggen dat ze er niets
dronken. De nacht werd voor het zichtbaar moest maken, voor onafhankelijkheid voor slag gaat nemen. Het is door Waarom heeft Schotte zich gens Baselmans het gebrek van wist.”
hem een hel waarin hij werd anders verandert er nooit de vrouw beseft Baselmans professor Hoksbergen - een die moeite getroost? “Het aan samenwerking. “Ze-
misbruikt’. iets! Dus besloot ik een boek dat dat een heikel punt is. bekend Nederlands psycho- was bedoeld om de boel te denpolitie, kinderbescher- Zijn gevecht tegen kinder-
te schrijven met alles wat “Vrouwen uit de lagere be- loog - bewezen dat het een sussen!” is het antwoord. ming, Coraline Perret Gentil leed wordt ook belemmerd
Omdat ‘Geboren voor één wij met die kinderen heb- volkingslaag durven geen DNA-gevoelige kwestie is. “Ik blijf hem onder druk zet- (Stichting tegen kindermis- door grote economische be-
cent’ meer en meer bekend- ben meegemaakt. Echt, het nee te zeggen, zijn nog nede- Ik neig ernaar hem gelijk te ten, maar hij antwoordt ner- handeling), ze hebben alle- langen. “Aan kinderporno
heid kreeg, besloot Ñapa de één was nog schrijnender rig, en dat is een maatschap- geven. We hebben zeer jonge gens meer op. Hij praat wel, maal de beste bedoelingen, wordt heel veel geld ver-
schrijver op te zoeken om dan het ander. Weet je wat pelijk probleem. Laatst was kinderen opgevangen en ze maar doet niets!” En wat nu? maar werken volstrekt langs diend. Denk je nou echt dat
oorzaak en gevolg te bespre- ik tijdens het schrijven ei- ik nog bij een jonge vrouw een goede begeleiding gege- “Waar zijn zijn medewerkers elkaar heen. Dat heb ik ook die maffia gestopt kan wor-
ken. Geboren in het Noord- genlijk nog het ergste vond? die volledig apathisch voor ven. We hebben ze laten zien die dit moeten oppakken? in mijn boek aangegeven. Ie- den omdat Baselmans loopt
Brabantse Aalst-Waalre Ik besefte ineens dat we van zich uit keek, er kwam geen dat het ook anders kan. On- Hebben er al gesprekken dereen werkt voor zijn eigen te schreeuwen?” vraagt hij.
kwam hij dertig jaar geleden álles met die kinderen had- woord uit. Ze staarde voor danks die basis gaan ze op plaatsgevonden? Ik merk er ‘ik’, maar het belang van het “Als we écht zouden willen
naar Curaçao. “Mijn inmid- den kunnen uithalen, want zich uit, murw geslagen en latere leeftijd alsnog de fout niets van.” Baselmans maakt kind in zijn algemeenheid en we zouden goed samen-
dels overleden vrouw kwam er was niemand die op hen waarschijnlijk voor de zo- in en zijn ze verloren. Dan zich kwaad. “Bel maar huis- wordt volkomen uit het oog werken met al die stichtin-
van de Antillen en kreeg lette! Geen haan die er naar veelste keer zwanger.” komt die klik in hun hoofd artsen op met een praktijk verloren. Daar heb ik het gen, met huisartsen, wijkver-
heimwee. De keuze was dus kraaide.” Zijn ogen spugen en gaan ze toch de verkeerde op Banda’bou! Je wilt niet vreselijk moeilijk mee.” Er pleging en thuiszorg, waarbij
niet zo moeilijk. In Neder- vuur, hij neemt nog een slok Wat John ook grote zorgen kant op. Met professionele weten wat zij allemaal mee- is volgens hem een oplossing melding van misbruik kan
hulp op jongere leeftijd wa- maken! Er was een jongen op korte termijn. worden gemaakt, waar echt
ren ze eerder tot enig besef verslaafd aan drugs, hij leed “Als politici nou eens het lef álles binnenkomt, dan kun-
gekomen en had er adequa- aan HIV en dat was allemaal hadden om in eerste instan- nen we veel meer bereiken
ter op ingespeeld kunnen te wijten aan zijn jeugd. Hij tie alle subsidies aan stich- dan tot nu toe het geval is!”
worden”, aldus Baselmans. is doodgegaan op een paar tingen in te trekken of te
Maar die hulp is er gewoon oude kranten!” heroverwegen. Licht al die John Baselmans wordt soms
niet. stichtingen en kerkelijke or- moedeloos van het onbegrip
Met een schone lei begin- ganisaties die met kinderen en de tegenstand. “Ik werd
In zijn strijd klopte hij vaak nen, dat is wat hij wil. “Er werken nou eens goed door, en word nu nog zelfs meerde-
aan bij de overheid, overi- zijn stichtingen die over mil- stuk voor stuk. Breng ze re malen bedreigd. Ik moet
gens zonder resultaat. Don joenen beschikken en daar onder in een nieuwe, over- mijn mond houden omdat ik
Quichotte in de vorm van wordt niets mee gedaan! koepelende organisatie! Ie- een gevoelige snaar raak. De
Baselmans. “Oh ja, Gerrit Ondanks al dat geld zijn er dereen zou zich moeten hou- belangen zijn te groot”, ver-
Schotte stond in den beginne zwaar verwaarloosde kin- den aan één vaste wet. Dat zucht hij “Ik ben blij dat ik
wel open voor mijn argumen- deren overleden. Dat heb ik kan op korte termijn geëist nog leef, dat ik het gehaald
ten. Er moest iets gedaan gemeld bij minister Constan- worden. De meeste krijgen heb en nu tegenover jou zit.
worden! Hij wilde, gesteund cia, maar denk je dat zij in- geld van de overheid, maar De wereld waar ik door mijn
door maatschappelijk wer- grijpt? Nee dus. Dat begrijp er zijn kerkelijke organisa- betrokkenheid in terecht-
kers en thuiszorg, wijkpro- ik nog wel. Als je werkelijk ties die subsidie weigeren. kwam is een onderwereld. Ik
jecten opzetten waaraan ik gaat zitten wroeten in kin- Bewust. Omdat het aanne- had al dood kunnen zijn. Dat
mijn medewerking zou verle- derleed komt er een enorme men van subsidie controle risico neem ik, maar geloof
nen. Vooral de thuiszorg sig- beerput naar boven en dat van de overheid betekent en me, ik geef niet op. Nooit!”
naleert wat er aan de hand is wil ze niet! Stel je voor zeg!” dat willen ze niet! Verdeel de
binnen gezinnen. Maar naar- subsidie al naar gelang het Het boek ‘Geboren voor één
mate de tijd verstrijkt hoor Maar het is lang niet alles. specialisme van zo’n stich- cent’ is te downloaden op
ik na diverse mails en con- Ook in de tijd van minister ting naar de relatief gemak- www.johnbaselmans.com of
tactpogingen van mijn kant Omayra Leeflang werd het kelijke gevallen, de moeilijke te bestellen via www.lulu.
helemaal niets meer. Hij is leven van Baselmans naar gevallen en de hopeloze ge- com en www.amazon.com.
2
zaterdag 28 mei 2011
S P O T L I G H T
ÑAPA 2011
Barmhartige Samaritaan:
Nr. 20
Vernieuwing
‘Bij ons geen strijkstok’
De Ñapa lijkt deze week in
het teken van innovatie, van
vernieuwing, te staan. ‘Stil-
stand is achteruitgang’ is een
cliché geworden, maar dat
gebeurde natuurlijk niet zo- Als je anderhalf jaar geleden door Soto reed, schalden de ba- reis met de bus. Zij runt het
maar! huishouden alleen dus reken
chata’s je tegemoet vanuit de Santa Clara bar. Dit pittoreske maar uit wat zij overhoudt om
Op pagina 3 begint een serie met haar twee thuiswonende
van drie artikelen over het gebouw heeft ondertussen een hele nieuwe bestemming. Op kinderen van rond te komen.
leven en werk van de Cura- De onderstand, waar ook veel
çaose musicus en componist de gevel van de voormalige kroeg staat nu Refugio di Dios gezinnen het van moeten
Rudolf Palm (1880-1950) ge- hebben, bedraagt tegenwoor-
schreven door Joop Halman, (toevluchtsoord van God). Het is Witte Donderdag en binnen dig 300 gulden per maand en
hoogleraar Innovatieve Pro- stijgt niet mee met de voed-
cessen aan de Universiteit werkt een groep dames aan een paasstukje, voor thuis. Zij sel- en brandstofprijzen. Je
Twente en kleinzoon van ontvangt per kind 40 gulden
Palm. Deel een gaat over de zijn van de handvaardigheidsgroep: een van de activiteiten extra per maand. Voor veel
vroege jeugd van Palm, zijn alleenstaande vrouwen dus
werk als uitvoerend musicus, die broeder Herman, bekend van kinderherstellingsoord Si- een reden om ervoor te zor-
de eerste opnamen in New gen dat ze een kindje krijgen.
York van zijn composities en loam, hier wekelijks vanuit stichting ‘De Barmhartige Sa- Onder deze omstandigheden Broeder Herman
het pionierswerk dat hij ver- is het toch geen wonder dat
richtte bij de introductie van maritaan’ organiseert. een deel van de kansarme aantal functionele analfabe-
de Ka’i òrgel en de pianola op bevolking in de criminaliteit ten op het eiland: in de wijken
Curaçao. terechtkomt?” van Banda’bou ligt het per-
Tekst en foto’s: Elaine Marchena centage volgens zijn schatting
De BES-eilanden zijn enorm Stichting De Barmhartige rond de 50 procent. “Het zijn
in ontwikkeling sinds het “Door contacten met ouders je een open en eerlijk contact Samaritaan werd in 2007 op- vaak mensen die, vanwege
staatkundig veranderings- en familieleden van kinderen met ze weet op te bouwen. Het gericht en stelt zich tot doel geldgebrek van hun ouders, Vrijwilligster Frouckje Verbeek (links) en sociaal werkster Alva de Doelder-
proces. Op 1 mei werd Wil- die in Siloam verbleven, kre- beeld dat dan ontstaat, stemt om de thuissituatie van zieke zwangerschap of andere so- Leito met enkele van de lesmethodes die gebruikt worden voor de taal-
bert Stolte aangesteld als de gen we zicht op de uitzicht- niet vrolijk. Zo ken ik een kinderen, die ook thuis ver- ciale problemen hun school- cursussen.
nieuwe Rijksvertegenwoordi- loze armoede binnen veel dame die als schoonmaakster zorging nodig hebben, te ver- opleiding nooit hebben afge-
ger van de BES-gemeenten. van de Curaçaose bario’s”, werkt, bij het dok en bij een beteren. Dat gebeurt onder maakt waardoor ze niet of
Lisette Keus sprak met hem. verklaart broeder Herman, horeca-instelling. Officieel meer in de vorm van hulp in slecht hebben leren lezen en malige bar, dat tegenover te gaan werken en er zijn er
Veranderen is een lastig pro- mede-oprichter en drijvende verdient zij 500 gulden per natura. De stichting ontvangt schrijven.” Om dit probleem kindertehuis Siloam ligt en ideeën voor het opzetten van
ces dat altijd wel ergens weer- kracht achter De Barmhar- maand. Maar soms krijgt zij wekelijks levensmiddelen van aan te pakken, ontwikkelde sinds augustus 2009 wordt een vakantieplan. Binnen-
stand oproept. Hij is zich er- tige Samaritaan. “Het is een van haar werkgevers maar enkele meewerkende lokale De Barmhartige Samaritaan gehuurd. In het najaar van kort start de - eveneens kos-
van bewust. Maar, zegt Stolte verborgen armoede: mensen 300 gulden uitbetaald. Om supermarkten en groothan- het afgelopen halfjaar en- 2009 heeft de Marine mee- teloos te volgen - cursus ‘Pech
onder meer nuchter, ‘de eerste schamen zich er voor en we- van en naar haar werk te dels. Deze worden iedere za- kele gratis cursussen. Sociaal gewerkt om het gebouwtje onderweg’, waarin deelne-
stappen zijn gezet en nu gaan ten het ook goed te verbergen. reizen, is zij dagelijks al 2,10 terdag uitgedeeld aan gezin- maatschappelijk werkster Al- op te knappen, waardoor het mers kunnen leren hoe kleine
we verder’. Meer hierover op Je krijgt er pas zicht op, als gulden kwijt voor een enkele nen die daarvoor in aanmer- va de Doelder-Leito is werk- een ware metamorfose heeft mankementen aan hun auto
pagina 6. king komen. Herman: “Maar zaam bij De Barmhartige ondergaan. Het is op dit mo- zelf te verhelpen. Deze lessen
je lost het probleem niet op Samaritaan. Zij vertelt: “We ment alleen nog wachten op worden trouwens, naar goed
De bekende correspondent door eten weg te geven, want hadden eerder al enkele test- de elektriciteits- en water- gebruik, gegeven onder de In-
Latijns-Amerika van de We- zo kweek je afhankelijkheid. jes afgenomen, waaruit bleek aansluiting. Het groenge- djuboom.
reldomroep, Edwin Koopman, Wij gaan de bariobewoners dat er een groep is die niet verfde pandje wordt intensief
raakte gefascineerd door het daarom leren hoe ze hoe ze (goed) kan lezen en schrij- gebruikt: sinds februari 2010 Bij het gebouw hoort een
verschijnsel Chávez en vroeg zelf groente en vruchten kun- ven en een groep die het wel is er iedere zondagochtend stuk grond van 50.000 vier-
zich af wat die Bolivariaanse nen verbouwen, kunnen gaan kan, maar vooral moeite heeft een kerkdienst en door de kante meter. Daar moet in de
beweging inhield. Hij besloot vissen en eenvoudige repa- met spellen. Er was ook een week worden er diverse gra- toekomst een groep personen
de ontwikkelingen op de voet raties uitvoeren. Wij willen grote behoefte om Engels te tis cursussen georganiseerd. begeleid gaan worden om
te volgen en publiceerde deze mensen de tools geven om leren spreken en begrijpen.” Op maandag-, dinsdag- en groente en fruit te verbou-
maand ‘De oliekoning. Hugo voor zichzelf te kunnen zor- Onder aansturing van de woensdagochtend zijn de les- wen, om voor een deel in hun
Chávez en de beloftes van zijn gen.” stichting werden eind 2010 sen lezen en schrijven en En- eigen levensonderhoud te
Latijns-Amerikaanse revolu- een basisopleiding Rekenen gels en op donderdagochtend kunnen voorzien. De verbor-
tie’. Brede Kristensen las het Analfabeten en Schrijven georganiseerd is de handvaardigheidsgroep gen armoede neemt volgens
boek over de eerste president Onder die tools rekent de en een cursus Engels. De cur- actief. broeder Herman vooral in
van Venezuela ‘die de taal van stichting vooral ook een stuk sussen zijn opgezet door vrij- Hun producten zijn op ver- de buitenwijken alleen maar
de straat spreekt’ en schreef onderwijs en bijscholing. De willigster Frouckje Verbeek schillende plaatsen te koop, toe, met de al maar stijgende
een recensie die u kunt lezen Barmhartige Samaritaan uit Friesland. Zij bracht, na zoals bij Museo Tula. Vrij- kosten voor levensonderhoud.
op pagina 7. doet verder veel voor ex-gede- afronding van haar Pabo-op- dag is sorteerdag: een groep Een groeiend aantal gezinnen
tineerden en drugsverslaaf- leiding, samen met haar man 60-plussers helpt dan mee komt niet meer los uit deze
Cradle to cradle is een nieu- den, waar de medewerkers een half jaar op Curaçao door om alle ingezamelde spullen wurgende spiraal. De stich-
we kijk op duurzaamheid. mee in aanraking komen tij- om stichting De Barmhartige en levensmiddelen te sorte- ting heeft dus nog veel te
Sterker nog: cradle to cradle dens hun wekelijkse bezoe- Samaritaan te ondersteunen. ren, zodat alles op zaterdag doen, maar dit schrikt broe-
(C2C) gaat verder: probeer ken aan de Bon Futuro-ge- De lessen werden in de eerste vlot kan worden verdeeld. Er der Herman niet af.
in plaats van minder slecht, vangenis. Zij zijn daar iedere paar maanden gegeven door is ook een bibliotheek opge-
goed te zijn. Ñapa-medewerk- vrijdagochtend, om counse- Frouckje zelf en door Wilma zet met een ruime collectie “Zolang er niet vanuit de
ster Judice Ledeboer geeft op ling en Bijbelstudie aan ge- den Hartog, stagiair Sociaal gedoneerde boeken. Op de maatschappij zelf maatre-
pagina 10 alle ins en outs van detineerden te geven. Tussen Pedagogisch Werk. De cur- zaterdag worden voedsel, kle- gelen genomen worden om
dit relatief nieuwe begrip aan maart en december 2010 ver- sussen lopen nu bijna vier ding, linnengoed, schoenen de schrijnende situaties bij
de hand van het boek ‘Cradle zorgde de stichting voor zes maanden en blijken een groot en speelgoed uitgedeeld aan arme families in de bario’s
to Cradle, afval = voedsel’ van ex-drugverslaafde jongeren succes; de groepen zitten vol arme gezinnen. aan te pakken, zullen wij ons
Michael Braungart en Willi- een opleiding tot assistent- en de deelnemers zijn enthou- voor deze groep blijven inzet-
am McDonough. Stoppen met kok. De opleiding stond onder siast. Om de voortgang van Broeder Herman en Alva zit- ten. Ik zeg altijd: ik werk lie-
als een kip zonder kop produ- leiding van de professionele deze lessen ook na hun terug- ten nog boordevol plannen ver logisch dan theologisch.
ceren en consumeren, maar kok wijlen Martin Baak, die keer naar Nederland veilig voor activiteiten en projecten De hulp die wij bieden, is niet
‘de aarde eer aan doen’, daar helaas onlangs plotseling te stellen, hebben Wilma en waarmee ze de armoede in op papier of via via maar con-
draait het om. Daar hebben overleed. Dit initiatief wordt Frouckje enkele lokale vrij- de bario’s te lijf willen gaan. creet en direct, met spullen of
wij niets aan toe te voegen. voortgezet zodra er een nieu- willigers hiervoor opgeleid. In de ruimte achter het voor- kennis waarmee mensen hun
we kok is aangesteld. malige bargedeelte komt armoede direct kunnen ver-
Een fijn weekend, Boordevol plannen een gratis kinderopvang, om lichten. Bij is ons is er geen
De redactie Een selectie van de producten die de handvaardigheidsgroep vervaardigt Volgens Broeder Herman De stichting is verguld met kansarme moeders uit de strijkstok, waar iets aan kan
en die je op verschillende plekken op het eiland kunt kopen. is er een schrikbarend hoog hun onderkomen in de voor- omgeving in staat te stellen blijven hangen.”
Colofon
Foto van de week Thuis
BLADMANAGER
Karin Wooning
EINDREDACTEUR
Hans Vaders Treinkaartje
ADVERTENTIES
Marloes Tak
Tekst: Monique Casimiri
VORMGEVING
Wendela Ataliede Antillianen zijn altijd te laat. Antillianen hebben
Jourell Cannister geen geld. Het klopt als een bus, maar dat is altijd
Stephanie Heyer maar tijdelijk, als we net in Nederland wonen. En
het is niet eens onze eigen schuld. Het is de schuld
Aan deze Ñapa
van onze voorgangers. Onze mede- Antillianen die
werkten mee:
ons niet uitleggen hoe het openbaar vervoer in Ne-
Marius Bremmer derland werkt.
Monique Casimiri Ik geef een voorbeeld. Ik wil met de trein van Arn-
Jorge Curiel hem naar Amsterdam. Ik sta op het station en be-
Verele Ghering kijk het grote gele bord van de NS. Na enig speur-
Ezra de Haan werk ontdek ik het traject Arnhem-Amsterdam. Ik
Margot Hack zie dat de trein verschillende keren stopt. Dat er
Joop Halman een verschil is tussen een sneltrein en een stop-
Lennart Huijsen trein wordt mij pas weken later duidelijk. Dat er
Bob Harms een trein rijdt is al heel wat.
Lisette Keus Goed, ik heb gevonden dat de trein dus meerdere
keren stopt. Ik zie dat de eerste stop in Ede/Wage-
Brede Kristensen
ningen is. Mooi, ik loop naar het loket en koop een
Judice Ledeboer
kaartje Arnhem - Ede/Wageningen. Voldaan dat dit is gelukt stap ik in de trein en ga rustig
Elaine Marchena
bij het raam zitten. Bij Ede/Wageningen roept de machinist om waar we zijn en ik stap uit.
Wouter Mol
Het merendeel van mijn medereizigers blijft zitten en kijkt stoïcijns uit het raam naar bui-
Milangela Plate
ten. Ik niet. Ik loop opgewekt naar beneden, want om de een of andere reden zijn de loketten
Marcel Truyens
van de treinstations altijd beneden of boven, maar trappen zul je lopen. Bij het loket kijk ik
Hans Vaders
rond en zie weer een groot geel bord waarop ik zie dat het volgende station Utrecht Centraal
May Voges
is. Bij het loket koop ik een kaartje Utrecht Centraal en met het kaartje in mijn binnenzak
Ken Wong
gestoken wacht ik tot de volgende trein arriveert.
Karin Wooning Dit hele gebeuren herhaalt zich tot ik in Amsterdam ben. Weliswaar drie uur later dan aan-
Ñapa is een publicatie van: vankelijk gepland, maar ik was er. Het heeft me een rib uit mijn lijf gekost. Maar nogmaals,
Uitgeverij Amigoe NV ik was er.
Studerende vrienden die mij van het station haalden vroegen waarom ik zo laat was, waarna
Scherpenheuvel z/n
ik mijn verhaal deed. Hilariteit ten top. Nog net niet rollend over de vloer van het lachen
Curaçao Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt zo’n beetje voor alles in het leven. En wie houdt er niet van
werd ik zwaar door de mangel gehaald. Je koopt niet bij elk station een nieuw kaartje, je
Tips voor de redactie?
om voor het weekend wat smakelijke masbangu op de barbecue te kunnen roosteren? koopt aan het begin van je traject een kaartje en daarmee reis je tot je eindbestemming. Dat
Bel 736-9050 is veel sneller, en zeker ook goedkoper.
Email [email protected] Op de foto valt Carlos Horsten te zien die op zaterdagochtend met een werpnet aan het vissen is bij Dit verhaal is in de jaren zestig waar gebeurd en je mag toch hopen dat vandaag de dag de
Adverteren? Caracasbaai met een paar vriendjes. bursalen beter voorgelicht worden dan toentertijd, maar niets is minder waar. In de jaren
Bel Marloes Tak 90 van de vorige eeuw gebeurde dit nog steeds. Ik weet niet of het in de jaren 2000 ook is
gebeurd, vast wel. Feit is wel, dat we Antillianen die te laat komen of blut zijn eerst moeten
736-9050 / 516-7377
vragen of ze met de trein zijn gekomen voordat we een oordeel over ze vellen.
[email protected] Heeft u een leuke foto? Stuur hem naar [email protected]
3
zaterdag 28 mei 2011
m u z i e k
Rudolf ‘shon Dòdò’ Palm:
‘Een uniek muziekleven’ (1)
De Ñapa besteedt in een serie van drie artikelen aandacht aan het leven en
werk van de Curaçaose musicus en componist Rudolf Palm (1880-1950). In dit
eerste deel wordt ingegaan op zijn vroege jeugd, zijn werk als uitvoerend musi-
cus, de eerste opnamen in New York van zijn composities en het pionierswerk
dat hij verrichtte bij de introductie van de Ka’i òrgel en de pianola op Curaçao.
Tekst: Joop Halman
Toen Rudolf Theodo- opengegooid zodat toch voor- voort die al in 1841 begon bekend als begeleider aan de
rus (shon Dòdò) Palm al de glanzend gepolitoerde met Frederik Wilhelm Palm piano van getalenteerde vio-
op 11 januari 1880 in piano vanuit de straat goed die de eerste kapelmeester listen zoals Emirto de Lima
Otrobanda het levenslicht zichtbaar was. De voorbij- was van het garnizoen op en Griselda Goni.
zag, hing zijn leven aan een ganger kreeg dan een ‘mooi Curaçao. Rudolf zou de func-
zijden draadje. Rudolf werd en deftig’ tafereel te zien. tie van kapelmeester van De Ka’i òrgel op Curaçao
als zevenmaands kindje ge- De dochter of zoon des hui- de Schutterij vervullen tot De ka’i òrgel behoort tegen-
boren in het precouveuse zes aan de piano, geflan- 1902, het jaar dat de Schut- woordig ontegenzeggelijk
tijdperk. Hij werd gewikkeld keerd door de pianoleraar terij rustend werd verklaard. tot de Curaçaose folklore.
in een lensu di kabes (hoofd- en dichter bij het raam een Rudolf werd toen vervolgens De oorspronkelijke straat-
doek) en naar de grootmoe- chaperonne met haar bor- benoemd tot kapelmeester piano uit Duitsland (1842)
der van Jacques van der duurwerk. De meeste huizen van het ‘Scherpschutters- werd aan het eind van de
Linde Schotborgh gebracht. in Otrobanda beschikten in korps’. 19e eeuw via Italië en Vene-
Zij was bekend om haar zorg de negentiende en het eer- Het ondernemende karak- zuela op Curaçao geïntrodu-
en ervaring met prematuur ste kwart van de twintigste ter van Rudolf blijkt onder ceerd. Toen bleek dat dit in-
geboren baby’s. De vroegtij- eeuw over een piano. Voor de meer uit zijn initiatief tot strument een klank had die
dige geboorte was er mede overheid was dit zelfs een re- het oprichten in 1901 van enigszins op die van een pia-
debet aan dat het ene been den om in 1908 een belasting het orkest Los Dispuestos. no leek, werd het instrument
van Rudolf Palm wat korter in te voeren op het bezit van Dit orkest met een bezet- enorm populair bij alle lagen
was dan het andere. piano’s! ting van twintig man (viool, van de bevolking. De Ka’i
Rudolf Palm was een zoon Op een goede dag speelde viola, cello, contrabas dwars- òrgel werd met begeleiding
van Maria Felicie Celes- Rudolf in de tuin van de fa- fluit, klarinet, piano en rof- van wiri en triangel ingezet
tina, door Jan Brokken in milie De Haseth in de Frede- feltrom), had haar repetities tijdens de talrijke picknicks,
zijn boek herdoopt tot de rikstraat te Otrobanda. Dit altijd in La Casa Blanca in communie-, doop- en huwe-
Hemelse Gelukzalige Ma- in afwachting van zijn groot- Otrobanda. Dit is het pand lijksfeesten. Het instrument Kai òrgel met beeltenis van pionier Horatio Sprock. (Collectie Muziekacademie Edgar Palm)
ria en George Mount Palm. vader die les aan het geven waar tegenwoordig de Bur- werd zelfs als Water Music
De donker gekleurde Maria was. Terwijl Rudolf buiten gerlijke Stand in is gehuis- ingezet wanneer men bij vol-
(Shi Marichi) was in haar zat te wachten, vond hij in vest. In dit orkest dat onder le maan in een bootje vanuit uit het begin van de twin- van de vorige eeuw. Daarna Curaçao met vestigingen
tijd een vrouw met een erg de tuin een blikken fluitje en leiding stond van Rudolf Punda via de tegenwoordig tigste eeuw, zoals Debussy, raakte het apparaat in on- in die tijd in Otrobanda en
groot charisma en een on- begon meteen te proberen of Palm, komen naast drie Pal- gedempte Pater Eeuwens- Rachmaninov en Lhévinne, bruik doordat muziek ook Punda, voerde onder meer
navolgbare zoyá (heupwieg) hij hier een deuntje uit kon men nog verschillende ande- weg naar Zaquitó voer. is het spel vastgelegd op pi- via de radio of een gram- het agentschap van het pla-
bij het lopen. George Mount krijgen. De oude Palm hoor- re bekende namen voor zoals Curaçaose ambachtslieden, anolarollen. Hierdoor werd mofoonspeler en zonder de tenlabel Brunswick. In de
(Tòtò) Palm (1859-1894) de hem spelen en zei gelijk: die van de families Debrot, maakten de houten cilinder- het mogelijk om in je huis- noodzakelijke beschikking periode van 1928 tot en met
speelde orgel en klarinet “Als je fluit wilt spelen, dan Ecker, Van der Meulen, de tjes waarin spijkers waren kamer op je eigen piano te over een pianola kon worden 1932 werden bij de platen-
en speelde in verschillende moet je dat op een echte fluit Jongh, Daal en Statius Mul- geslagen om de muziek voort luisteren naar de vertolking beluisterd. labels Brunswick, Columbia
orkesten. Hij overleed al op doen.” Dat was het begin van ler (de vader van de musicus te brengen, na. Dat begon in door een beroemd pianist! Het Pianola museum in Am- Studio Recordings en RCA
35-jarige leeftijd in La Gu- zijn eerste fluitlessen bij zijn en componist Wim Statius 1912 toen de broers Horatio In 1916 kreeg Rudolf Palm sterdam benaderde onlangs Victor grammofoonopnamen
aira in Venezuela als gevolg grootvader. Hij leerde ver- Muller). en Luis Sprock en Rudolf het handelsagentschap voor de Palm Music Foundation van zeventig composities
van een noodlottige val van volgens van hem op dertien- Een aantal jaar later richtte Palm als driemanschap be- piano’s en pianola’s van het omdat ze sterk geïnteres- van Curaçaose bodem uitge-
een paard. Rudolf Palm is na jarige leeftijd klarinet, op Palm ook het sextet Los Seis gonnen met een bedrijfje merk Wurlitzer. Hij ging zich seerd was in de pianolarol- geven met werk van Emirto
het overlijden van George veertienjarige leeftijd piano op. Dit ensemble bestond uit in Ka’i òrgels te Jongbloed. hierdoor interesseren voor len van Rudolf Palm. Helaas de Lima, Jules Blasini, Ja-
Mount Palm, door diens neef en op zeventienjarige leef- drie violisten (Emilio Naar, Rudolf Palm maakte de spe- de fabricage van pianolarol- bleken deze rollen in de loop cobo Palm, Rudolf Palm,
Willem Axson Palm als zoon tijd saxofoon spelen. Andere Willem (Wewe) Faarup en ciale muziekarrangementen len. Niet lang daarna werd der jaren allemaal verloren Charles Maduro, Johannes
erkend. Uit overlevering is instrumenten zoals contra- Jos Kogen) en verder Au- en stemde de Ka’i òrgel. De door hem de eerste Cura- te zijn gegaan. Kleinzoon Boskaljon en Albert Palm.
echter algemeen bekend dat bas, orgel, mandoline, cuarta gusto Bethencourt cello, Ru- Ka’i òrgels werden zo popu- çaose pianolafabriek aan de Stanley Palm kan zich nog Van deze zeventig composi-
hij een zoon was van George en gitaar heeft hij zichzelf dolf Palm dwarsfluit of pi- lair op Curaçao, dat de vraag IJzerstraat 40 in Otrobanda wel herinneren dat de pia- ties waren er zeventien van
Mount Palm. aangeleerd. Naast het spelen ano, John Palm klarinet en het aanbod verre overtrof. opgericht. Deze was de eer- nolarollen in zijn jeugd lagen Rudolf Palm. Op Curaçao
van piano, fluit, klarinet en Frederik (Liki) Palm gitaar. Dòdò Palm besloot toen om ste en ook de laatste in zijn opgeslagen op de vliering werden de in New York op-
Rudolf Palm begon op zeven- saxofoon, kreeg hij van Jan Het repertoire bestond uit naast zijn werkzaamheden soort op Curaçao. Het inno- van het huis in de Niewindt- genomen 78-toeren platen
jarige leeftijd met fluitles bij Gerard Palm ook uitvoerig werken van onder anderen voor het driemanschap, in de vatieve karakter van Palm straat 7 waar Rudolf Palm als teleurstellend ervaren.
zijn grootvader Jan Gerard onderricht in algemene mu- Donizetti, Mendelssohn, Of- IJzerstraat 40 in Otrobanda blijkt onder meer uit het feit gedurende de laatste jaren Zowel het tempo als het rit-
(Gerry) Palm. De directe ziekleer, harmonieleer en fenbach, Suppé, Gottschalk, ook een eigen eenmansbe- dat het tot 1923 zal duren van zijn leven heeft gewoond. me van de Amerikaanse mu-
aanleiding hiertoe was dat compositie. walsen en kleinere salon- drijf te beginnen waar hij voordat ook in Nederland sici klonk afwijkend van wat
hij zijn grootvader vaker stukken. Dit programma geheel alleen ka’i òrgels vol- een pianolafabriek wordt Eerste opnamen Palm in men op Curaçao vond hoe dit
vergezelde als deze op weg Palm als uitvoerend mu- werd afgewisseld met trio’s ledig speelklaar maakte. opgericht. Rudolf Palm com- 1929 gespeeld moest worden.
was naar een woning waar sicus voor twee violen en piano, Toen in oktober 1986 op ini- poneerde en arrangeerde ook De allereerste grammofoon-
deze muziekles zou gaan ge- Als uitvoerend musicus heeft trio’s voor viool, fluit en pi- tiatief van Pacheco Doma- voor de pianola speciale mu- opname van een composi-
ven. Deze gewoonte ontstond Rudolf Palm diverse orkes- ano en piano soli. Ook werd cassé, hoofd van de dienst ziekstukken. Deze werden tie van Rudolf Palm vond In de volgende aflevering
nadat Palm senior wat moei- ten gedirigeerd. Zo werd hij het muziekprogramma wel Cultuur van het Eiland- vervolgens door hem met plaats in 1929 in New York. wordt nader ingegaan op de
lijker ter been werd. Bij aan- al op negentienjarige leeftijd eens afgewisseld met een gebied Curaçao, begonnen een maatverdelingsapparaat Het ging om de wals Palais composities van Rudolf Palm
komst van een muziekleraar kapelmeester van de Ste- toneelstuk. Palm was ook di- werd met een cursus tot op de pianolarollen ‘geponst’ Royal. Deze Curaçaose wals en de initiatieven die hij on-
bij het huis van een muziek- delijke Schutterij. Hij zette rigent van De Harmonie en arrangeur-toneur voor de (12 rollen tegelijk), voorzien werd uitgevoerd door het Or- dernam tot de uitgifte van
leerling, werden alle ramen hiermee een Palmtraditie maakte sinds de oprichting Ka’i òrgel, was Edgar Palm van etiket met titels en klaar questa de Lionel del Belasco de allereerste zangbundel in
van het Curaçaosch Phil- (zoon van Rudolf Palm) de voor de verkoop gemaakt. De en werd uitgebracht onder het Papiaments.
harmonisch Orkest hier deel enige persoon die dit vak nog pianola beleefde wereldwijd het platenlabel Brunswick.
van uit. In dit orkest speelde meester was. Speciaal voor haar bloeitijd in de jaren 20 De firma Palais Royal op (Wordt vervolgd)
hij zelf dwarsfluit, terwijl deze cursus heeft hij toen de
zijn zoon Albert en kleinzoon ‘Handleiding bij de studie
Nils contrabas in dit orkest van onze Ka’i òrgel’ geschre-
speelden. ven. De cursus is niet zonder
In 1901 kreeg hij een aan- effect geweest. Op YouTube
stelling tot organist bij de is Servinio Maria, één van
Verenigde Protestantse Ge- de deelnemers aan de cursus
meente in de Fortkerk. Een te zien die trots vertelt dat
functie die hij overnam van een museum in Phoenix in
zijn grootvader. Hij bleef de Verenigde Staten het door
ruim 40 jaar, tot 1946 or- hem gemaakte orgel opnam
ganist in de Fortkerk en in haar collectie.
combineerde deze functie
gedurende lange tijd met Pianolarollen op Curaçao
die van organist in de syna- In 1895 bouwde de Ameri-
goge Emanu-El (1911-1950), kaan Edwin Votey een eer-
de synagoge Mikvé Israël ste pianola. Pianola’s waren
(1926-1928) en die van or- aanvankelijk apparaten die
ganist bij de Loge Igualdad voor een piano of vleugel
(1903-1950). Veel ouderen werden geplaatst, zodat ze
roemen het orgelspel van de toetsen konden indruk-
Rudolf Palm. Ze vertellen ken. Vanaf 1905 kwamen
dat ze na afloop van een ook instrumenten op de
kerkdienst vaak bleven zit- markt die een vastgelegde
ten om te luisteren naar de uitvoering van een pianist
stukken die hij nog op het geheel automatisch konden
orgel speelde. Als solist heeft naspelen, inclusief rubato,
hij meerdere keren een or- volumeverschillen en het
Uitgave in 1931 van de tumba Un pami un pabo un pé van Rudolf Palm gelconcert gegeven. Tenslot- gebruik van de pedalen. Van
onder het platenlabel Brunswick in New York. (Collectie Tim de Wolf) te zijn optredens van hem veel belangrijke pianisten Verkoop van piano’s, pianola’s en pianolarollen door Rudolf Palm. (Collectie Ben Smit)
4
zaterdag 28 mei 2011
g e z o n d h e i d
Medisch
Vragen over... gynaecomastie
Tekst: Wouter Mol
Gynaecomastie is het op- van vetweefsel spreekt men er een röntgenfoto gemaakt Borstgroei door genees- tageen- en prolactine-con-
treden van een abnormale van lipomastie. van de borstklier of de lon- middelen centraties. Soms is hierbij
borstontwikkeling bij man- gen. Van veel geneesmiddelen is sprake van een toenemende
nen, waardoor de borsten Oorzaak Bij het vermoeden van een bekend dat ze het ontstaan hoeveelheid borstklierweef-
op vrouwenborsten gaan lij- De oorzaken van gynaeco- kwaadaardige aandoening van gynaecomastie en borst- sel. Fysiologisch wordt een
ken. Bij gynaecomastie is er mastie zijn in twee groepen kan een celonderzoek wor- groei bij vrouwen kunnen toename van de hoeveelheid
sprake van een toename van te verdelen: den ingezet. Er wordt dan uitlokken. De mechanismen borstklierweefsel gezien tij-
de hoeveelheid borstklier- • normale processen (pas- met een naaldje in het weef- waardoor deze geneesmid- dens pubertijd en zwanger-
weefsel. Gynaecomastie is send bij de levensfase en de sel geprikt om cellen te ver- delen borstgroei veroorzaken schap en soms in relatie tot
een vrij vaak voorkomende ontwikkeling); krijgen (punctie). zijn in te delen in een aantal het gebruik van geneesmid-
klacht, die voorkomt als fy- • abnormale processen. groepen, delen
siologisch en onschuldig ver- Behandeling namelijk: Het ontstaan van pijnlijke
schijnsel. Normale gynaecomastie Bij fysiologische gynaeco- en gezwollen borsten of
Gynaecomastie kan op een mastie is geruststelling en 1. geneesmiddelen die een een plotselinge stimulatie
Bij de geboorte hebben zowel aantal leeftijden voorkomen een afwachtende houding ge- oestrogene werking hebben van borstgroei bij vrouwen
meisjes als jongens kleine zonder dat er sprake is van rechtvaardigd. Bij niet-fysio- (cimetidine en bij vrouwen kan echter ook ernstige en
klierschijfjes achter de tepel. een afwijking. Dit wordt ver- logische gynaecomastie zal de hormonale anticonceptie/ kwaadaardige oorzaken heb-
Doorgaans verdwijnen deze oorzaakt door een verstoring afhankelijk van de oorzaak post menopauzale hormoon- ben.
klierschijven bij jongens in in het hormonaal evenwicht, een behandelingsplan wor- behandeling). Veranderingen in de struc-
de kindertijd. Bij meisjes zal met name toename van de den opgesteld. Zo zal, wan- 2. geneesmiddelen die tuur van het borstweefsel,
in de puberteit onder invloed hormonen oestrogeen of hu- neer de gynaecomastie bij- de endogene produc- unilaterale afwijkingen, te-
van hormonen borstvorming maan choriongonadotrofine. voorbeeld het gevolg is van tie van oestrogenen peluitvloei en niet-cyclusge-
ontstaan. Ook bij jongens Pasgeboren jongetjes kun- medicijngebruik, bekeken stimuleren(gonadotrofine, bonden klachten zijn indica-
komt het regelmatig voor nen door het oestrogeen dat worden of het medicijn kan clomifeen). ties voor nader onderzoek.
dat in de puberteit de borst- zij via hun moeder hebben leeftijden voordoen. Ziekten dat men de gynaecomastie worden vervangen of worden 3. geneesmiddelen die de Groei van de borsten en
klieren opzwellen. Meestal gekregen aan één of twee als hyperthyroïdie (overac- niet bij het lichaam vindt gestopt. Wanneer het borst- synthese en werkzaamheid pijnlijke gezwollen borsten
is dat aan beide zijden, maar kant(en) een opgezette borst tiviteit van de schildklier), passen. Het kan ook hinder- kanker blijkt te zijn, dan van testosteron verminderen worden namelijk ook gezien
het kan ook aan één zijde hebben. Dit kan een aantal borstkanker en tumoren lijk zijn, bijvoorbeeld bij het wordt doorgaans het gebied (triazolen, antiandrogenen, bij een toegenomen oestro-
gebeuren. Deze in de pu- maanden blijven bestaan van de zaadballen, bijnieren dragen van bretels of van met de borstklier en de tepel spironolacton). geenproductie (door bijvoor-
berteit ontstane vergroting maar verdwijnt uiteindelijk of longen, kunnen alle tot een rugzak. Soms worden verwijderd samen met de ok- 4. geneesmiddelen die de beeld een ovariumtumor),
is meestal van korte duur, vanzelf. Tijdens de puberteit gynaecomastie leiden. Gy- pijnklachten aangegeven. selklier aan die kant. Is een prolactinesecretie beïnvloe- een mammacarcinoom en
maar kan ook een paar jaar vinden grote hormoonveran- naecomastie kan verband Maar meestal geeft het ont- zaadbalgezwel de oorzaak, den door hun dopamine-an- een adenoom.
langer blijven bestaan. deringen plaats. Ongeveer houden met ziekten van de dekken van de gynaecomas- dan zal, nadat de zaadbal is tagonistische werking (anti-
Gynaecomastie kan echter één op de vier jongens krijgt lever (cirrose) of de nieren en tie aanleiding tot ongerust- verwijderd, er weer een an- psychotica, motiliteitsbevor-
ook het gevolg zijn van ern- in deze periode gedurende met ondervoeding. Bepaalde heid. der behandelingsplan wor- derende stoffen).
stige en kwaadaardige ziek- één à twee jaar één- of twee- geneesmiddelen, zoals digi- den gemaakt.
ten en moet dus zorgvuldig zijdige gynaecomastie. Daar- talis, cannabis, diamorfine, Diagnose en onderzoek Borstklachten bij vrou-
onderzocht worden. na verdwijnt het vanzelf. Bij spironolactonen, cimetidine Bij gynaecomastie bij baby’s Wanneer de oorzaak niet wen
In verschillende fases van het ouder worden krijgt on- en cyproteron kunnen gy- en in de puberteit zal de arts duidelijk is, kan afhankelijk De meest voorkomende
het leven wordt gynaeco- geveer veertig procent van naecomastie veroorzaken. meestal volstaan met een li- van de omstandigheden en borstklachten bij vrouwen
mastie regelmatig gezien; de mannen één- of tweezij- De aandoening kan bij spor- chamelijk onderzoek. Soms de klachten worden besloten zijn pijnlijke borsten en een
in de neonatale periode, de dige borstvergroting. ters optreden als bijwerking wordt aanvullend onderzoek tot een operatie. Daarbij zal gespannen gevoel. Pijn in
pubertijd en op hoge leeftijd. van het gebruik van anabole gedaan. Dat kan een bloed- het klierweefsel onder de te- de borsten is bij vrouwen
Verder bestaat er een sterke Abnormale gynaecomas- steroïden. afname zijn om bepaalde pel door worden verwijderd. meestal het gevolg van een
samenhang tussen de hoe- tie stoffen in het bloed te onder- Deze operatie wordt soms goedaardig proces. Veelal
veelheid vetweefsel en het Gynaecomastie kan ech- Welke klachten kun je zoeken. Er kan een echogra- onder plaatselijke verdoving, zijn de klachten cyclusge-
ontstaan van gynaecomas- ter ook veroorzaakt worden hebben? fie worden gemaakt van de maar vaak onder narcose bonden en ontstaan ze bij
tie. Indien er sprake is van door een onderliggende aan- Er kunnen cosmetische be- borstklier, van de zaadballen uitgevoerd. Meestal gebeurt veranderingen in de circu-
borstgroei door een toename doening. Dat kan zich op alle zwaren zijn, dat wil zeggen of van de lever. Soms wordt het in dagbehandeling. lerende oestrogeen-, proges- Wouter Mol is huisarts te Curaçao
Mens & Psyche
Angst bij ouderen
Mamai (78 jaar) is van een actief persoon veranderd in een passief per-
soon. Zij ging drie keer per week naar de ‘Klup di damas’ en regelmatig
met een goede vriendin naar ‘Bon kuné’. Echter, een jaar geleden strui-
kelde zij over een stoeprand, viel en brak haar heup. Sindsdien gaat zij
de straat niet meer op, uit angst om te vallen. Zij organiseert haar leven
vanuit haar stoel voor het raam en naast de telefoon.
Tekst: Milangela Plate
Angst om te vallen en Van te voren kunnen ze angst zich aan in de vorm
iets te breken is één enorm opzien tegen dat wat van overbezorgdheid ofwel Bij mensen met een angst
type angst dat vaak er gaat komen. Ondanks overmatig piekeren/tob- om te vallen kan behalve
voorkomt bij ouderen en dat men de angst niet ge- ben. Gedachten aan een cognitieve gedragsthera-
dat zorgt voor beperking heel uit de weg gaat, doen proces van afbraak, ziekte pie ook vaak fysiotherapie
in het zelfstandig en soci- mensen dingen vaak wel op en afhankelijkheid spoken behulpzaam zijn. Hierdoor
aal functioneren, met als een andere manier. Ze stel- door het hoofd alsook angst leert iemand om weer op
gevolg afhankelijkheid en len iets uit tot ze zich beter om de partner en andere ook voortkomen uit licha- chamelijke klachten. Ze gemakkelijker bepaalde ac- een ontspannen manier te
eenzaamheid. Alhoewel voelen. Ze doen boodschap- dierbaren te verliezen en/ melijke aandoeningen, zo- gebruiken woorden als ‘ik tiviteiten vermijden, door- lopen en neemt zijn zelfver-
Mamai’s angst om te vallen pen als het niet druk is in of angst om (op een akelige als schildklieraandoenin- voel me zo beroerd’, ‘ik voel dat ze minder verplichtin- trouwen weer toe.
begrijpelijk is, is deze angst de winkels of ze voelen zich wijze) dood te gaan. Andere gen, suikerziekte, hartfa- me erg benauwd’ of ‘ik heb gen hebben, zoals werk of Mensen die veel piekeren
extreem. De angst onder- alleen zeker wanneer ie- angstklachten die vaker bij len, longaandoeningen en hartkloppingen’. Hierdoor reizen met het openbaar of vaak bezorgd zijn leren
mijnt haar levenskwaliteit, mand met ze meegaat of als ouderen voorkomen dan de ziekte van Parkinson. kunnen soms angstklach- vervoer. De sociale omge- middels training hoe zij
omdat het haar belemmert ze een mobiele telefoon bij bij jongere mensen zijn Angstklachten kunnen ten heel lang onopgemerkt ving van een ouder iemand het piekeren en zich zorgen
in die dingen die zij norma- zich hebben, dit alles heet bijvoorbeeld de angst om echter ook een uitvloeisel blijven bestaan. (bijvoorbeeld kinderen, maken kunnen verminde-
liter graag onderneemt. veiligheidsgedrag. doof of blind te raken, niet zijn van andere psychische buren) is bovendien meer ren.
meer te kunnen lopen, on- problemen zoals depressie. - Vooral de ‘oudere oude- geneigd om de persoon te
Niet iedereen die angstig is Andere soorten angst bij verwachts urineverlies. Ou- Enkele psychologische sig- ren’, 75 jaar en ouder, zijn ontzien en hem/haar taken
gaat allerlei situaties ver- ouderen deren geven vaak aan dat nalen van angst of paniek meer terughoudend in het uit handen te nemen dan in
mijden. Vaak blijven men- Angst voor het proces van zij hun lichaam als minder kunnen zijn: nervositeit, delen van persoonlijke pro- het geval van een jongere
sen nog wel dingen doen, ouder worden komt even- betrouwbaar ervaren door zich zorgen maken, irrita- blemen met andere men- volwassene met soortgelij-
maar het kost hen aanzien- eens veelvuldig voor bij veranderingen in, onder tie, moeite met concentra- sen. Veel ouderen geven ke problemen.
lijk meer moeite en energie. ouderen. Hierbij dient andere, kracht en flexibili- tie en slapeloosheid. aan thuis geleerd te hebben
teit. hun eigen problemen op Behandeling
Risicofactoren te lossen en anderen niet De belangrijkste stap in
Een angst die vrijwel alleen Welke oorzaak angst ook lastig te vallen met privé- de behandeling van angst-
bij oudere mensen voor- heeft, het is belangrijk dat aangelegenheden: “Je gaat klachten is het ophouden
komt, is de zogenaamde angstklachten (tijdig) on- je vuile was niet buiten met het vermijden van de
‘vergeetfobie’. Met andere derkend en aangepakt wor- hangen.” beangstigende situaties; de
woorden: angst voor gees- den om de levenskwaliteit moeilijke situatie niet lan-
telijke aftakeling, dementie van de betreffende persoon - Ouderen worstelen vaak ger uit de weg gaan maar
en uiteindelijk opname in te waarborgen. Ouderen al tientallen jaren met hun juist aangaan. Alleen door
een verpleeghuis. Sommige zoeken over het algemeen angstklachten en het lijkt het geleidelijk oefenen van
mensen kunnen hiervoor zo echter minder snel hulp erop dat ouderen meer ge- deze situaties kan de angst
angstig zijn dat zij zich al voor hun angstklachten neigd zijn om angstklach- overwonnen worden.
bij gewone vergeetachtig- dan jongere mensen en ten, zeker als deze al sinds
heid schamen en zich te- wanneer ze hulp zoeken, de vroege volwassenheid Met cognitieve therapie
rugtrekken uit contact. worden angstklachten niet bestaan, te duiden als pas- leert u de ‘niet-helpende’
Het is belangrijk om een altijd meteen herkend. Er send bij hun persoonlijk- gedachten die u koestert Milangela Plate is psycholoog/ge-
lichamelijke oorzaak van zijn enkele factoren die heid. Het ligt daarom niet ‘helpend’ te maken. Het rontoloog met veel ervaring op het
angstklachten bij ouderen hierbij mogelijk een rol voor de hand om hulp voor doel van deze behandeling gebied van counseling, diagnos-
uit te sluiten middels me- spelen: deze klachten te gaan zoe- is om betere en minder ca- tiek en training voor volwassenen
disch onderzoek. Angst- - Veel ouderen verwoorden ken. tastrofale denkwijzen aan en 60-plussers. E-mail: milangela.
klachten kunnen immers hun klachten eerder in li- - Ouderen kunnen wellicht te leren. [email protected]
5
zaterdag 28 mei 2011
r e c e n s i e
‘De kus smeedt het afscheid’
de door Aart Broek gekozen mam, een badhuis, beschrijft schoon schip. Hij laat de er-
Wie Aart Broeks Het lichten van de jaren leest, denkt met citaten uit de Statenvertaling en de taferelen die zich daar varing achter zich en schrijft
en de Nieuwe Bijbelverta- afspelen. Niet voor niets ci- tegelijkertijd geschiedenis.
weemoed terug aan de tijd toen politiek, geloof en cultuur ling overduidelijk. ‘Uw liefde teert hij ‘het kwade van de Die prachtige, geile zee van
was mij wonderlijker dan de benijder wanneer deze be- weleer blijkt vol van lijven en
nog samengingen. De betere politicus was welbespraakt, liefde der vrouwen’ of ‘Jouw nijdt’. En een tweede waarin lijken. De deportatie van de
liefde was mij dierbaar, meer het langzame vergeten be- caiquetios, een indianenstam,
kende zijn klassiekers en schroomde niet die te gebruiken dan die van vrouwen’. Wat schreven wordt. en hun teloorgang, de onder-
volgt is poëzie in parlando. Of gang van het fregatschip Al-
wanneer dat noodzakelijk was. En ook vrijmoedige, toen nog het gedachten zijn rond zijn Pas bij de laatste reeks ge- phen, het Statuut voor het
geliefde of de woorden die hij dichten van deze bundel ko- Koninkrijk der Nederlanden,
moderne auteurs als Jan Wolkers en Gerard Reve kwamen tot hem spreekt blijft in het men we de titel tegen, Het alles komt ter sprake. Heel
midden. Ze gaan terug tot de lichten van de jaren. Het is terecht schrijft Broek: geen
er zonder gêne voor uit dat de Bijbel, met name het Oude prille jeugd, zijn helder van een verwijzing naar het lich- zoet water om de geschiedenis
taal en even lijkt de dichter ten, het uit het water take- afdoende te schonen. Mooi is
Testament, altijd en voortdurend een inspiratiebron voor zijn metaforen niet langer len, van scheepswrakken. het hoe hij deze opmerking in
nodig te hebben. De gekozen Toch ontkom je er niet aan twee richtingen laat gaan.
hen was geweest. woorden gaan verder dan de om ook het licht van de zon Het lichten van de jaren is
particuliere liefde, de taal is in de titel terug te zien. Wel- een zeer bijzondere dicht-
universeel en van alle tijden. licht als gevolg van de omslag bundel geworden waarin de
Tekst: Ezra de Haan Foto’s: Archief waarop de zon, die net even dichter zich ongelooflijk bloot
‘Ik heb duizenden woorden achter de wolken schuilt, je durft te geven en zijn liefde
Aart Broek schreef De over het wiegende koraal, dat van je. Om je blijvend een moment later zeker zal en passie paart aan die voor
terreur van schaamte stikkende stierf, verschoot te horen. Ik mis je. Liefde gaan verblinden. De laatste het Caribisch gebied. Juist
(2007) en Het zilt van tot vale schijn van diepten wonderlijker. Je bent drie gedichten beginnen weer door de wereld die hij het
de passaten (2000), essays die slechts het verlangen gebleven en verdween woor- met de zee, net zoals het boek beste kent als metafoor te ge-
over de botsing van culturen naar het tijdloos strelen van deloos.’ begon. Het zinnelijke, ero- bruiken kon hij meer zeggen
waarbij filosofische vragen op het zilte zonlicht tische van de natuur heeft dan hij wellicht zelf wilde of
het breukvlak van psycholo- uit onbereikbare hoogten Terwijl ik dit gedicht lees, gedicht wordt verbeeld. Het In het derde gedicht van deze plaatsgemaakt voor walging. durfde.
gie en moraal niet uit de weg koesterden.’ herinner ik mij het citaat, vervaarlijk tij is hem liever reeks valt op hoe mooi Broek De zee is misselijk makend
worden gegaan. Broek is een Psalm 51,7-9. Gij hebt de lust dan ‘de klungelige loosheid met zijn citaten speelt. geworden. ‘Tot je grauwgeel Ezra de Haan is schrijver,
kenner van de Caribische li- Los van het veelvuldig ge- tot waarheid in het binnenste, van breedgeschouderde fier- gal braakt’. De dichter maakt dichter en journalist.
teratuur en bracht twintig bruik van alliteratie valt en in het verborgene maakt heid, het broze vaderschap en ‘Jij zocht niet iets anders dan
jaar door op Curaçao. Zijn meteen op dat dit fragment Gij wijsheid bekend. De dich- de lamme feminiene lust’. De ik. Mannen als jochies
terugkeer naar Nederland in meer beschrijft dan een mooi, ter wil iets vertellen maar dichter windt er niet langer vrij van vrees. Jij door mij en
2001 confronteerde hem met zonnig eiland bij storm. Het hult zich nog in nevelen. Hij doekjes om. Hij beschrijft zijn ik door jou. Wonder-
‘weerbarstige ervaringen’. is duidelijk dat Aart Broek geeft aan en het is aan de le- droomwens en laat ‘het tijd- lijker dan liefde van vrou-
Hartstocht, liefde en vriend- de natuur als metafoor ge- zer om het te zien. loos strelen door het zilte licht wen.’
schap kwamen onder druk bruikt voor de beschrijving uit onbereikbaar gewaande
te staan. De neerslag daar- van gevoelens. Gezien vanuit ‘Mijn eigen handen verstik- hoogten’ uiteindelijk weer Toch is het eindig en dat ein-
van vinden we terug in zijn die context maakt de dichter ken overgaan in een natuurbe- de beschrijft Aart Broek in
dichtbundel Het lichten van duidelijk dat hier een verhaal het verlangen: verschoten tot schrijving. Het afbrokkelende het zevende gedicht. Ook nu
de jaren. van passie gaat volgen, een vale schijn: de lust rif is daarbij de metafoor voor zijn de woorden weer herken-
van onmacht en verlangen in mannen, die nu in onbe- zijn weerstand, zijn stand- baar. Pijnlijk en herkenbaar.
De citaten uit de Statenver- en waarbij onbereikbaarheid reikbare nabijheid vastigheid die onverbiddelijk
taling en Tip Maruggs De een grote rol zal gaan spelen. gaandeweg en gestaag stolt.’ verdwijnt. ‘En dan grijpen we mis. Zelfs
biecht die aan Het onsterfe- de woorden
lijke rif voorafgaan, maken Het tweede gedicht laat het De verstaander begrijpt het Het vierde gedicht laat beide beklijven niet. Mijn vriend,
duidelijk dat het inderdaad natuurbeeld al meer los. De al. Hier is sprake van strijd. liefdes samenkomen, G. en M. alles komt om te verdwijnen
om een biecht gaat. De woor- golven zijn niet langer die Aart Broek geeft die worste- Het lijken haast notities, kat- en, verdwenen, om nooit meer
den ‘In zonde ontvangen, lust van zee maar zijn ‘woest van ling weer in de laatste regels tenbelletjes rond de schuld- over leven te beschikken.
tot waarheid en ontzondig wellust’. De dichter geeft zich van dit gedicht. vraag, gestoken in de vorm De kus smeedt het afscheid
mij’ uit Psalm 51,7-9 spreken bloot in poëzie (hieronder iets van een natuurbeschrijving. en snijdt de scheiding.’
boekdelen en met die woor- verkort geciteerd) die ero- ‘Door handen en verheven ‘Een eiland verzonken’ be-
den in gedachte lees je de ge- tisch te noemen is ondanks woorden die de begeerte nooit staat uit slechts een gedicht. Wie de liefde kent, kent ook
dichten die volgen. De reeks, de vaak briljante verhulling hebben weten te weren, daar Het beschrijft het eiland bij de pijn van het afscheid.
die uit vier gedichten bestaat, ervan. het is gegeven ver vóór nacht en daarmee het heime- Hoe daarmee om te gaan
opent sterk met een natuur- de feilbare bezwering van de lijke van de liefde. beschrijft Aart Broek in ‘Is-
beschrijving die stormachtig ‘Nee, geen strelende vingers toga onder de kansel.’ tanbul of Het gemeenzaam
van toon is. Broek schetst of tong, die - glijdend ‘Je gleed geruisloos langs de helen’. Bij de citaten gaat hij
het uitzicht waaraan hij zich door haartjes als jong wier - Het derde gedicht laat het cactuszuilen de nacht in. nu zelfs bij de Koran te rade.
twintig jaar heeft kunnen treiterend teder het willende natuurgeweld even los. Daar- Naalden scheurden flarden In die tekst wordt toevlucht
verlustigen, dat van de Cari- lijf: voor komt iets in de plaats uit ons leven, die terstond gezocht bij de Heer tegen het
bische kust. dat van haar en van mij, la- dat haast op een smeekbede verdroogden in de zilte wind.’ kwade van de boze influiste-
ten kronkelen; die de geil lijkt. ‘G.- Leidt me niet, rede- ringen en van het kwade van
‘En de golven, woest van on- beschonken, begerig geopen- loos in vervaarlijk tij’. Het Het gedicht is een brug naar de benijder wanneer deze be-
macht, vraten de stranden de hartstocht, die van haar doet denken aan: En leidt een lange reeks gedichten die nijdt. Slechts twee gedichten
uit de gekartelde kust en en mij niet in verzoeking. Een ‘De kus’ heet en uit zeven ge- volgen de citaten. Een waarin
kotsten het zielloze zand van mij, laten gloeien...’ verzoeking die meteen in dit dichten bestaat. Ook nu zijn de dichter een Turkse ha-
Culturele Agenda
Kunst & Expo’s milie, hou je erbuiten) van Entree: 13,50 gulden Benefiet jazzconcert ten Boeken en literatuur Derek Walcott op St. Mar- Stichting Vormingscentrum
Pachi Damon is gebaseerd Locatie: Teatro Luna Blou bate van ‘Angie Luna gaat tin Landhuis Ascension organi-
Second Nature op familieconflicten. Als je Taal: Papiamentu, Neder- studeren in Singapore’ Juridisch geweten Nobelprijswinnaar Derek seert iedere donderdag een
De expositie ‘Second Na- je bemoeit met familiezaken, lands ondertiteld De 17-jarige Angie Luna uit In 2011 bestaat de Raad van Walcott, afkomstig uit St. rondleiding. Vanaf 08.30
ture’, creative expressions krijg je op den duur de kous Curaçao is er in geslaagd een Advies van Aruba 25 jaar. Lucia, is de keynote speaker uur staat de koffie klaar. De
in mixed media, van Arlette op je kop. Energie Streetfestival plaats te verwerven op het Vergeleken met de respecta- tijdens de opening van de 9e beheerder brengt u op de
Jonis is te bezichtigen tot 4 Zaterdag 28 mei om 21.00 The Film United World College te Sin- bele leeftijd van zijn Neder- jaarlijkse St. Martin Book hoogte van de bijzonderhe-
juni in Landhuis Bloemhof. uur Hoe drie dansers uit New gapore. Een 2-jarig verblijf landse evenknie - de Raad Fair, die plaatsvindt van 2 den en wetenswaardigheden
Zondag 29 mei om 20.00 uur York samen met lokale dan- in Singapore is kostbaar en van State - is dat weliswaar t/m 4 juni. Het thema van van het landgoed Ascencion
Dans & Theater Entree: 27,50 gulden sers de winkelstraten van helaas ontbreekt het de fa- erg jong, toch is sinds de wij- het evenement is Freedom of en de flora en fauna in het
Locatie: Teatro Luna Blou Punda tot leven brengen. milie Luna aan middelen. ziging van het Statuut sinds Expression. Walcott houdt op omliggende natuurgebied.
Muheriego Taal: Papiamentu Ontmoet de lokale dansers Het benefietconcert wordt 10-10-2010 de Arubaanse 3 juni een voordracht tijdens De rondleiding duurt ruim
Een ‘playboy’ die nooit dacht en sponsors op dinsdag 31 georganiseerd door betrok- Raad inmiddels het oud- de literaire avond in het Le een uur. Deelname 10 gulden
aan liefde, wordt verliefd en Film mei om 19.00 uur, donderdag kenen die proberen haar een ste Hoge Adviescollege van Charolais Restaurant, Maho per persoon en koffie, cake
moet ook nog eens vechten 2 en vrijdag 3 juni om 20.00 handje te helpen. De muziek Staat en ervaringsdeskundi- Plaza. en limonade bij aankomst
voor deze liefde van zijn le- Ava en Gabriel uur. wordt verzorgd door ‘The In- ge in het Caribisch deel van Opening: 2 juni 20.00 uur, inbegrepen. Deelname is uit-
ven. Een performance vol Curaçao, eind jaren veertig. Locatie: Teatro Luna Blou terDudes’ (Dean McCarthy: het Koninkrijk. Chamber of Commerce Buil- sluitend mogelijk bij opgave
humor, ontspanning en ver- Op verzoek van pastoor Fi- Entree: 10 gulden sax, Ronchi Matthew: piano, In de aanloop naar het 25-ja- ding in Spring Concordia, via tel: [phone] of
maak. Een voorstelling vol delius wordt de Surinaamse Pierre Dunker: bas, Gast- rig bestaan is een gedenk- Marigot. per mail: info@landhuisas-
drama en romantiek met schilder Gabriel Goedbloed Al sur de la Frontera speler: Eric Kalmes). Tijdens bundel samengesteld. Jubi- cencion-curacao.com
de volle en rijpe smaak van gevraagd om een muurschil- In de documentaire ‘Al sur de pauze wordt er een beeld lea zijn immers een goede Ik lach met Grotius, en al-
echte liefde... dering van de maagd Maria de la Frontera’ gaat Oliver geveild uit The Ritz Gallery: gelegenheid om stil te staan le die prullen van boeken Noteert u alvast:
Zaterdag 4 juni om 20.00 uur in een kerk op Curaçao te Stone hard van leer tegen de ‘Reach out’ (zie foto). bij het verleden, het heden Het boek ‘Ik lach met Gro-
Zondag 5 juni om 19.00 uur maken. Dan blijkt uit zijn mediaconcerns van zijn land. Locatie: The Ritz aan de en de toekomst. Het idee was tius en alle die prullen van Nochi di Sine
Entree: 25 gulden studie dat hij een zwarte Hij neemt het op voor Hugo Scharlooweg 25-27. uitdrukkelijk om de inhoud boeken’, over de rechtsge- Op 9 juni wordt in het audi-
Locatie: Teatro Luna Blou maagd in gedachte heeft. Dit Chávez, Evo Morales en an- De toegang is gratis maar de niet te beperken tot bespie- schiedenis van Curaçao van torium van de Openbare Bi-
Taal: Papiamentu zorgt voor veel opschudding dere Zuid-Amerikaanse pre- organisatie rekent op gulle gelingen van de zijde van de Bastiaan van der Velden, is bliotheek te Scharloo de film
onder de lokale bevolking en sidenten die als dictators af- bijdragen ten behoeve van Raad en haar collega’s bin- op Curaçao in de boekhandel Het echte leven vertoond. In
CLOSE-UP zeker in de kerk. Wanneer geschilderd worden door de de studiereis van Angie. nen het Koninkrijk, maar verkrijgbaar. juli wordt het ‘Feel good fes-
CLOSE-UP is een voorstel- hij de jonge onderwijzeres Amerikaanse media. Stuk Datum: 31 mei 2011 om tevens andere actoren tival’ gehouden, met op 14
ling waarin beweging, mu- Ava Recordina vraagt om voor stuk verbrijzelt hij de Tijd: 19.00 uur binnen het wetgevingsproces De Gouverneurs van de juli Little miss sunshine, 21
ziek en tekst een theatraal model te staan, krijgt hij ook leugens die nieuwszenders Locatie: The Ritz, Schar- en uit de wetenschap aan het Nederlandse Antillen juli 500 days of summer en
geheel vormen. De jongeren nog problemen met haar ge- als CNN en Fox de wereld in looweg 25-27 woord te laten. sinds 1815 28 juli Happy go lucky.
hebben onder begeleiding liefde. Regie: Felix de Rooy sturen, Stone gaat na wat er Dit initiatief leidde tot een Portrettengalerij van de der-
van twee ervaren theater- (scenario: Norman de Palm). zich écht afspeelt in de ach- boeiende verzameling bijdra- tig mannen die sinds 1815 Curaçao in Caribisch
makers zelf het materiaal Met: Cliff San-A-Jong, Na- tertuin van de VS. Het resul- gen van diverse aard. het Koninkrijk als gouver- kunstboek
voor de voorstelling ontwik- shaira Desbariada, Theu taat is een film die je gezien neur dienden. Te bestellen De publicatie ‘Curating in
keld. Een verhaal over ver Boermans e.a. (100 min.) moet hebben! Het boek is uitgegeven door via www.kitlv.nl the Caribbean’ zal dit najaar
weg zijn en dichtbij willen Dinsdag 31 mei 18.30 uur Maandag 30 mei om 19.00 Caribpublishing BV Cura- verschijnen. Het boek bevat
komen. Over dat als je beter uur çao en is verkrijgbaar in de Nieuw & Opmerkelijk essays van twaalf curatoren
kijkt je iets anders ziet dan Entree: 13,50 gulden boekhandel. die in het Caribisch gebied
je had verwacht. Over din- Locatie: Teatro Luna Blou Ascension verantwoordelijk zijn voor de
gen die je met het blote oog Taal: Engels Iedere eerste zondag van selectie en interpretatie van
niet kunt zien. Over details. de maand is er Open Huis Caribische kunst. De Cura-
Maar ook over zo dichtbij Muziek op landhuis Ascencion. De çaose curator en kunsthisto-
zijn dat je niet meer goed toegang is gratis. Het Open rica Jennifer Smit levert een
ziet waar je naar kijkt. Huis vangt om 10.00 uur bijdrage over Curaçao.
Première zaterdag 4 juni om Saxofoon aan met een oecumenische
19.30 uur De Curaçaosche Kunstkring kerkdienst. Voor de kleintjes Curating in the Caribbean
Zondag 5 juni om 19.00 uur presenteert Henk van Twil- is er een kindernevendienst. wordt uitgegeven door de
Entree: 10 gulden lert & Vento do Norte, een Om 11.00 uur is er een rond- Duitse uitgeverij The Black
Locatie: La Tentashon saxofoonconcert in de Fort- leiding om en door het fraai Box. Voor meer informatie:
Taal: Papiamentu kerk op zaterdag 28 mei om gerestaureerde en gemeubi- Fundashon di Artista, tel.
20.00 uur. Kaartverkoop bij Het beeld ‘Reach Out’ uit The Ritz leerde landhuis. 462 2977.
Lága nan, famia nan tá, Mensing’s Caminada, Bruna, Gallery dat op dinsdag 31 mei wordt
abo keda fó - Pachi Da- Albert Heijn en de Fortkerk geveild tijdens het benefietconcert De Culturele Agenda verschijnt iedere zaterdag
mon à 40 gulden per persoon. van ‘The InterDudes’ ten behoeve in de Ñapa. Stuurt u alle info s.v.p. naar:
Deze humoristische voor- Studenten en jeugd betalen van de studie van de Curaçaose
[email protected].
stelling (Laat ze, het is fa- slechts 10 gulden. scholiere Angie Luna.
6
zaterdag 28 mei 2011
i n t e r v i e w
Wilbert Stolte, Rijksvertegenwoordiger BES-eilanden
‘Leren elkaar te verstaan’
“Eenmaal voet aan wal op Bonaire en het laat je niet meer los”, vertelt Wilbert
Stolte, de nieuwe Rijksvertegenwoordiger van de BES-eilanden. Sinds 2006
komt Stolte op Bonaire, eerst als adviseur van Binnenlandse Zaken en Konink-
rijksrelaties en later als bestuurslid van Sona (Stichting Ontwikkeling Neder-
landse Antillen). Hij volgde de laatste ontwikkelingen echter op afstand, maar
wist dat hij ooit weer terug wilde komen. Hij solliciteerde dan ook zonder enige
twijfel ‘gewoon netjes bij de koningin’. En sinds 1 mei is het een feit: Stolte is de
nieuwe Rijksvertegenwoordiger van de BES-gemeenten voor een periode van
zes jaar. De afgelopen weken maakten de eilanden en hij kennis met elkaar.
Tekst: Lisette Keus
Stolte: “De eerste twee afgelopen week ook weer ik in Nederland om verslag land bespreken en dan gaan
weken in functie waren veel geleerd. Ik heb tal van te doen van mijn ervarin- we mogelijk met Curaçao in
voornamelijk druk. Het mensen gesproken en ook gen en bevindingen. Hoog op overleg over eventuele oplos-
was een forse introductie, de op- en aanmerkingen ge- mijn prioriteitenlijst staat singen van het probleem van
maar heel leuk. Hoewel ver- hoord met betrekking tot alle het geven van aandacht aan de in-, uit- en doorvoer van
moeiend, gaf het me ook veel veranderingen. Helaas zijn de stapeling van effecten goederen. Maar eerst bren-
energie. Ik kwam allemaal sommige regelingen mis- van de veranderingen (onder gen we alles goed in beeld.”
oude bekenden tegen uit de schien anders uitgepakt dan meer de invoering van het
tijd dat ik als adviseur bij bedoeld. Ik heb dit ook met nieuwe fiscale stelsel, het Open communicatie
Binnenlandse Zaken werkte Hans Gerritsen (voormalig nieuwe zorgverzekerings- Eerder sprak de Ñapa met
en bij Sona. Door deze er- waarnemend Rijksvertegen- pakket en de invoering van Marugia Janga, voormalig
varingen had ik een goede woordiger, red.) besproken. de dollar) die per 1 januari gedeputeerde van Bonaire,
indruk hoe de eilanden zich We gaan zeker kijken waar zijn doorgevoerd en hebben en een beleidsmedewerk-
ontwikkelen, wat een groot we eventueel wat kunnen geleid tot prijsstijgingen. ster van de Sociale Dienst.
voordeel is. Maar ik heb de aanpassen. Binnenkort ben Dit gaan we eerst in Neder- Zij gaven als reden waarom
veranderingen anders zijn
uitgepakt dan bedoeld, dat Wilbert Stolte
de lokale diensthoofden in-
formatie over bepaalde situ-
aties verzwegen, waardoor houdt. Je moet contact heb- betrokken die er in dat geval mij al op dat op sommige
er conclusies zijn getrokken ben met alle geledingen om mee te maken zullen krijgen. scholen de kinderen les kre-
op basis van verkeerde in- op politiek niveau te kunnen Dit is een duidelijk voorbeeld gen van stencils. Dat er nu
formatie. Maar ze zeiden ook besturen.” van hoe het Nederlandse rijk dus wordt geïnvesteerd in
dat de Nederlanders niet de opereert en invulling geeft beter onderwijsmateriaal en
bario’s ingaan om te kijken Zorgfunctie aan haar zorgfunctie; goed nieuwe leermiddelen vind ik
wat er werkelijk speelt. Als “Veel mensen hebben vol- voorbereid zijn op calami- een goede zaak. En uiteraard
we dit aan Stolte voorleggen gens mij gekozen vanuit een teiten. Zo sprak ik ook met ken ik niet alle situaties van
zegt hij: “Nederlanders zijn bepaalde emotie - wat goed de havenmeester op Statia kinderen, maar ik weet dat
anders dan Bonaireanen, ze is, want zo maak je vaak je over wat er gebeurt als er er in Nederland bijvoorbeeld
zijn bijvoorbeeld wat direc- keuzes, je kunt niet altijd iets misgaat met de olieover- ook ontbijtacties worden ge-
ter. Elkaar volledig begrij- alles rationeel doordenken. slag en over de inspecties bij houden. Steeds meer scho-
pen kost veel tijd en energie Maar hierdoor zijn bepaalde de olietankers. Hij begon te len nemen daarin de verant-
- over en weer. En we luiste- consequenties misschien lachen en vertelde dat daar woordelijkheid van ouders
ren wel, maar verstaan el- niet van tevoren volledig vroeger geen aandacht voor over.” Voor alle kinderen op
kaar niet altijd. We moeten doordacht door de bevolking. is geweest.” Bonaire uit gezinnen met
leren hoe de ander denkt en Er komen allerlei dingen bij een laag inkomen bestaat
elkaar hierin proberen te kijken waar iedereen aan Dan vragen we Stolte of het er overigens een gratis ont-
vinden.” moet wennen. En ik denk zin heeft aan dingen te den- bijtvoorziening: Breakfast in
dat ik dit wel kan zeggen, ken, zoals ook aan nieuw Schools genaamd. Dit wordt
“Ik zie het als mijn taak want volgens mij hebben onderwijsmateriaal, als er door Nederland betaald via
om een link te zijn tussen de drie eilanden niet voor kinderen zijn die niet eens AMFO (nu). De organisatie
de lokale en centrale over- Nederland gekozen uit voor- iets te eten hebben. Dit even- heeft bij de lokale overheid
heid. Dit werkt twee kanten liefde voor Nederland en de eens naar aanleiding van de een aanvraag voor subsidie
Stolte en gezaghebber Glen Thodé. op. Belangrijk hierin is een Nederlanders, maar eerder opmerking van de beleids- gedaan.
open communicatie naar el- uit antipathie ten opzichte medewerkster van de Soci-
kaar en om te blijven praten van de voormalige situatie. ale Dienst tijdens een eerder “Het is een ingewikkelde
met de bevolking. Mijn in- De eilanden merkten niets interview: “Ja, heel fijn dat zaak”, meent Stolte. “Bij ver-
troductieronden op de eilan- van het land Nederlandse we goed onderwijsmateriaal anderingen heb je altijd een
den zijn hiervan meteen een Antillen, want Curaçao hebben, ik ken alleen geval- andere kant en misschien
goed voorbeeld. Met iedereen zorgde voornamelijk voor len van gezinnen - en niet zijn er mensen die het er niet
een open gesprek gehad, ook zichzelf. Dat is ingrijpend slechts één - waar de kinde- mee eens zijn, maar de eer-
met de gewone bevolking. veranderd. Nederland neemt ren ‘s avonds niet eens nor- ste stappen zijn nu in ieder
NIEUW: WERELD XPRESS!!! Ten eerste omdat ik zo in el- de zorgtaak voor de eilanden maal te eten krijgen omdat geval gezet en nu gaan we
kaar zit en ten tweede omdat en haar bevolkingen zeer se- ze geen geld hebben. Máár, verder.”
Island trips the way you like it! ik weet hoe lokaal bestuur rieus. Zoals de rampenoefe- gelukkig is het onderwijs
werkt. Ik ben acht jaar wet- ning die er recent is geweest wel goed.” Stolte en de ontwikkelingen
houder in Den Haag geweest op het vliegveld, in het geval op Bonaire van RCN op de
Bijvoorbeeld vanuit De Kleine Wereld richting
en weet hierdoor dat het be- er ooit een vliegtuig neer- Stolte: “In de tijd dat ik bij voet volgen? http://www.fa-
Westpunt. Via Boca table, Grote Knip en Lagoun
langrijk is dat je als politicus stort. Hier waren alle hulp- Sona zat ben ik geregeld op cebook.com/RijksdienstCa-
baai, naar Porto mari of een andere baai waar
weet wat de bevolking bezig- diensten en instanties bij scholen geweest en toen viel ribischNederland
heerlijk gesnorkeld kan worden. Broodjes en
drankjes naar wens en als afsluiter een drankje in
ons restaurant.
Wereld Xpress biedt tevens duikcursussen of
-trips onder begeleiding aan.
OPHAALSERVICE
Gasten van de resorts Chogogo, Jan Thiel, Morena
en Papagayo kunnen gebruik maken van onze gratis
ophaalservice.
STEENGRILLEN
Elke dag kunt u steengrillen aan een van onze 7
grilltafels met heerlijke vis, vlees, groenten en diverse
sauzen. Een echte aanrader!
Voor meer informatie of reservering belt u:
747 5555, 5233119 of 5288881 of kijkt u op onze
Website.
Website: www.dekleinewereld.an
De Kleine Wereld
Caracasbaaiweg 407 N
Curacao.
7
zaterdag 28 mei 2011
R E C E N S I E / L I T E R A T U U R
‘Con Hugo Chávez gobernamos todos’
Over ‘De Oliekoning’ van Edwin Koopman
Tekst: Brede Kristensen
‘Met Hugo Chávez regeren in de zoveel jaar worden kan boe-geroep verwach-
we allemaal’, zo valt te le- gekozen en dan hun eigen ten. Want een ding is ze-
zen op een billboard met gang kunnen gaan, stelt in ker: Chávez polariseert.
een levensgrote foto van de ogen van Chávez weinig Je bent voor of tegen. Een
Chávez bij de ingang van voor. Hij noemde het par- middenweg bestaat niet.
de stad Barinas. De stad lement zelfs contrarevolu- Koopman heeft besloten
waar hij opgroeide. Liever tionair en besloot in 2005 goed te observeren en hem
was hij gaan uitrusten op lokale communeraden (in- in eerste instantie het voor-
zijn finca. “Maar ik moet middels zijn dat er 30.000) deel van de twijfel te geven.
luisteren naar de wens van in te richten waar over poli- Daarin is hij redelijk goed
het volk, het volk dat altijd tieke kwesties kan worden geslaagd, vooral ook omdat
gelijk heeft, het volk dat gediscussieerd. “Laat het hij zijn oor niet leende aan
wil dat ik aanblijf.” Chávez volk wetten maken, sociale de oppositie, maar voor-
onderhoudt een bijzondere wetten, revolutionaire wet- al keek naar wat Chávez
band met het volk. Hij be- ten.” Zij vormen de band heeft proberen te realise-
geeft zich graag onder het tussen Chávez en het volk. ren en luisterde naar wat
volk, steekt mensen een Een chávist roept ‘wij zijn hij te zeggen had. Een
riem onder het hart, geeft Chávez... hij is onze leider handvol belangrijke mede-
hen zelfvertrouwen, deelt die de richting aangeeft’. en tegenstanders heeft hij
geld uit, start sociale pro- geïnterviewd, waaronder
jecten op, pakt problemen Dat staat allemaal te le- ook de indertijd populaire
aan en stuurt iedereen zen in het nieuwste boek generaal Raul Baduel, die
naar zijn moer die de tot- van de bekende correspon- bekend stond om zijn pa-
standkoming van zijn grote dent Latijns-Amerika van cifistische en taoïstische
droom, een socialistische, de Wereldomroep, Edwin denkbeelden. Helaas is hij
Bolivariaanse Republiek, Koopman. Hij raakte gefas- door Chávez achter slot en
in de weg staat. In de stra- cineerd door het verschijn- grendel geplaatst.
ten van Caracas staat te sel Chávez en vroeg zich
lezen ‘Chávez is het volk’. af wat die Bolivariaanse Sociale projecten
Hij is de eerste president beweging inhield. Hij be- Het boek geeft een over-
die de taal van de straat sloot de ontwikkelingen op zicht van de vele sociale
spreekt en dat wordt ge- de voet te volgen en publi- projecten die van de grond
waardeerd. De democratie, ceerde deze maand ‘De olie- zijn gekomen, inclusief de
vooral de directe democra- koning. Hugo Chávez en de medische projecten met
tie wordt hersteld, iedereen beloftes van zijn Latijns- hulp van 13.000 Cubaanse
krijgt inspraak. Alleen niet Amerikaanse revolutie’. artsen en 3000 tandart-
via de oude instellingen. sen. Het symbool van de schil kan Chávez vrij be- Op een gegeven moment die de mensenrechten met verward in zijn denken is.
Bestaande vakbonden, me- Over Chávez schrijven is Cubaans-Venezolaanse schikken.” Verantwoording weet Koopman het niet beide voeten treden. Toch Twee, omdat hij de zoveel-
dia, studentenverenigingen niet wat je noemt gemak- samenwerking. Maar hij afleggen is er bij Chávez meer. Is Chávez nu een is Chávez van hen gechar- ste persoon is die niet weet
worden aan de kant gezet kelijk. Wie een rooskleurig vermeldt ook dat de Ame- niet bij. Vragen stellen doe socialist, een Bolivari- meerd. Hun strategie om de hoe met macht om te gaan.
en vervangen door Boliva- beeld schildert, wordt snel rikaanse ambassade in Ca- je niet. Dat zou duiden op aan, een nationalist, een VS en Europa te slim af te Van het belang van een
riaanse instellingen. Een voor propagandist uitge- racas vele honderden asiel- wantrouwen. Uiteindelijk militarist, een populist? zijn, om met een asymme- scheiding der machten lijkt
parlement waar volksver- maakt. Wie voor een kri- verzoeken heeft binnenge- komt Koopman tot de con- Zichtbaar is alles rojo ro- trische oorlogsvoering (een hij nooit gehoord te hebben.
tegenwoordigers eenmaal tische benadering kiest, kregen van die artsen. In- clusie dat het economisch jito, vuurrood. Maar als je guerilla-oorlogvoering) de De corruptie in Venezuela
teressant is het levensmid- beleid van Chávez een to- gaat nadenken over wat hij machtsverhoudingen in de rijst de pan uit. Caracas is
delenproject Mercal om de tale flop is geworden. Een zegt, stuit je op veel tegen- wereld te wijzigen, spreken inmiddels de stad met de
arme bevolking te voorzien ex-chávist verklaart dat strijdigheden. Het relaas hem aan. Voor miljarden hoogste criminaliteit ter
van elementaire levensmid- Chávez het woordje ‘verlies’ over Chávez lezend, valt koopt hij vliegtuigen, he- wereld geworden. De eco-
delen tegen een betaalbare voor een onderneming niet mij op dat de rode draad likopters, oorlogsschepen nomie van dit rijkste land
prijs. De mensen zijn er, be- begrijpt, dat er voor Chávez een anti-kapitalistische en en Kalasjnikov-geweren. van Zuid-Amerika verkeert
grijpelijkerwijs, zeer dank- ‘helemaal geen economie anti-Amerikaanse overtui- Waartoe? De VS worden als in een zorgelijke toestand
baar voor. Het project blijkt bestaat’. ging is. Dat Bolívar de VS de grote bedreiging gezien die bovendien met duur-
enkele jaren later voor bewonderde wordt door voor zijn eigen revolutie, zame ontwikkeling niet te
grote problemen te zorgen. Praten Chávez uitdrukkelijk bui- en voor de wereldvrede. rijmen valt. Terwijl Chávez
Want wie wil leveren aan Praten kan Chávez als geen ten beschouwing gelaten. Nederland ook, want het dat juist zo graag wil.
Mercal? Vlees, brood, melk ander. De propaganda- Verkiezingen organiseren Koninkrijk biedt de VS de
en groenten mogen niet te machine draait continu op behoort ook tot de sterke gelegenheid op Curaçao Tegen het eind van zijn
duur worden. Private be- volle toeren. Of je nu de te- kanten van Chávez. Hoe een basis, de FOL, te ge- boek beginnen de twijfels
drijven worden geacht te- levisie aanzet of in de stad meer hoe beter. Het is olie bruiken. Onduidelijk is of over Chávez bij Koopman
gen minimumprijzen aan om je heen kijkt, je wordt op het vuur van het volks- Chávez de Amerikaanse te overheersen. Tegelijker-
Mercal te verkopen, met met propaganda over- enthousiasme dat niet mag agressie vooral als propa- tijd merkt hij op dat de
als gevolg dat ze naar de spoeld. In de volkswijk Ca- doven. Koopman schrijft gandamiddel benut, of dat gemiddelde gewone man
knoppen gaan. Staatsbe- tia van Caracas ontdekt hij beeldend over al die spet- hij serieus meent dat de in het land ondanks alles
drijven lukt het simpelweg een gigantische muurschil- terende campagnes en over VS bezig zijn een invasie nog steeds in Chávez ge-
niet Mercal voldoende te dering. Het is een variant de stembureaus waar de voor te bereiden. Onduide- looft en met vertrouwen de
bevoorraden. Een econoom op het Laatste Avondmaal chávisten bijeenkomen in lijk is eveneens of Chávez toekomst tegemoet ziet. De
gespecialiseerd in staats- van Leonardo da Vinci. In de volle overtuiging dat serieus overweegt tot een Venezolaanse democratie
financiën, Puente, legt uit het midden zit Jezus, met hun partij, hun leider we- tegenaanval over te gaan wordt als de beste democra-
waarom de Venezolaanse aan zijn linkerhand Marx, derom een grootse overwin- door Curaçao te bezetten. tie ter wereld gezien.
economie niet werkt. Met de Lenin, Castro, Ché, Mao en ning zal behalen. Het heeft De kosten lijken niet op te
oliegelden wordt niet geïn- Tirofijo, de oprichter van iets ontroerends. wegen tegen het eventu- Koopmans boek is vlot ge-
vesteerd. Er is geen sprake de FARC. En rechts onder ele (machts)voordeel. Beide schreven en is zowel infor-
van wat in Venezuela heet meer Simón Bolívar en Spannend partijen lijken bang te zijn matief als objectief. Alhoe-
‘sembrar el petroleo’ (met Chávez. Op tafel geen brood Ronduit spannend wordt voor elkaar. wel zijn analyses flodderig
olie zaaien opdat je later en wijn, maar de Bijbel, het het boek wanneer de lezer zijn en een goede documen-
kunt oogsten). Nee, alles rode boekje van Mao en de aan het hoofdstuk ‘vreed- Wie is Chávez? tatie ontbreekt, is het toch
wordt gelijk opgesoupeerd. gloednieuwe Bolivariaanse zaam maar gewapend’ Het beeld dat Koopman in een overtuigend verhaal.
Hij rekent ook voor dat het grondwet van Venezuela. begint. Nu wordt het me- de loop van zijn boek van Het is een kritische zoek-
onduidelijk is waaraan de Wonderlijk gezelschap. Ze nens. De Cubanen heb- Chávez schetst is dat van tocht naar het ware karak-
honderden miljarden in- hebben gemeen dat ze in ben de Venezolanen aan een man die graag naar ter van de Venezolaanse re-
komsten van de olie worden opstand durfden komen te- een geheime dienst gehol- zichzelf luistert, die in zich- volutie dat zeer de moeite
besteed. Als alle staatsuit- gen bestaande machten om pen. Noord-Korea en Wit- zelf gelooft en gevoel voor van het lezen waard is.
gaven, sociale projecten en een nieuwe maatschappij te Rusland geven militaire rechtvaardigheid heeft.
wapenaankopen bij elkaar vestigen. Voor het overige adviezen. Met Iran wordt Maar ook een man die niet
worden opgeteld, kom je is hun geestverwantschap samengewerkt om raketba- goed in staat is een land te Titel: De oliekoning
er nog niet.”Niemand weet minimaal. Bolívar, Marx en ses te bouwen. De meeste besturen. Een, omdat hij Auteur: Edwin Koopman
waar de rest van het geld Christus zijn niet bepaald internationale vrienden eigenlijk niet zo goed weet Uitgever: Podium
naartoe gaat. Over het ver- drie handen op een buik. van Chávez zijn dictators wat hij wil en behoorlijk ISBN13: 9789057591297
Leesvoer Ars poëtica
De 100-jarige man die uit
Merengue in mijmering
het raam klom en verdween
Clyde Lo-A-Njoe
Allan wordt 100 en dat wordt groots gevierd in het bejaar- opgevoed omdat zijn vader Asfaltbesmeurde tenen en brandende hoofdhuid,
is vertrokken naar Rusland die door een druipende zon verzengd worden,
dentehuis, behalve dan dat de jarige het op zijn heupen krijgt om de tsaar ten val te bren-
noemt men geenszins jeugdsentiment,
gen. Wanneer Allan 15 jaar
mits men mijmert van het springend hart,
en kort voordat het feest losbarst, vertrekt. De tijd die hem is overlijdt zijn moeder en
staat hij er alleen voor. De le- Dat nooit de pijn van verloren vreugde voelde.
rest kan hij beter besteden, vindt hij. Hij klimt uit het raam vensfilosofie van zijn moeder
houdt hij in ere: Het is zoals
Aruba, speldepunt waar mijn wereld om draait,
en verdwijnt. Pers en burgemeester hebben het nakijken. het is en het wordt zoals het
Refrésqueria en Latijnse melancholie,
wordt. Voor zijn 15e heeft Al-
lan al alles geleerd over ex- je krommw bomen,
Allan is een nuchter type een koffer voor iemand die plosieven en hij begint dan waardoor het spel van de
dat weinig tot geen angst maar niet terugkomt en dus ook met de bescheiden erfe-
eeuwigdurende wind schiet.
kent en die verder niet al te gaat de koffer mee de bus in, nis zijn eigen dynamietbe-
Stil denk ik aan je overzoute lucht
lang stilstaat bij zijn beslis- maar er blijkt enorm veel drijf. Dit brengt hem, iedere
singen, maar ad hoc handelt (maffia)geld in te zitten, het- keer weer op geheel toeval- en je verdwaalde blanken op de ‘waaf’.
en het avontuur op zijn hoog- geen woeste achtervolgingen lige wijze, in contact met
bejaarde leeftijd niet schuwt. tot gevolg heeft -, ook ver- verschillende wereldleiders
Nu, na jaren, speelt die ene merengue
Met alle gevolgen van dien. zamelt Allan een bonte club en belangrijke figuren uit de
van de mijmering door mijn vermoeide morgens.
De vaart houdt hij er in elk figuren om zich heen in een geschiedenis.
geval in, want vanaf het zwaan-kleef-aan-effect. Jonas Jonasson (1963) woont een terechte bestseller’ - En was ooit het Hof van Eden
moment dat hij het bejaar- Ondertussen lees je ook wat in Ponte Teresa, Zwitser- Trouw Pontón, Savaneta, Paradera
dentehuis verlaat, wordt De Allan de afgelopen 100 jaar land, vlak bij de Italiaanse en misschien Boerhaevelaan
100-jarige man die uit het heeft uitgespookt. Zijn ver- grens. Hij is jarenlang jour- Titel: De 100-jarige man die
en zullen nu piano en publiek verpauperen.
raam klom en verdween een leden blijkt al even fantas- nalist geweest en mediacon- uit het raam klom en ver-
soort roadtrip waarbij de le- tisch als het avontuur dat sultant. Inmiddels schrijft dween
zer de memorabele avontu- hij op dit moment beleeft. hij aan zijn tweede boek. Auteur: Jonas Jonasson Vertaling Luis H. Daal
ren van de 100-jarige mee- Vanaf zijn negende wordt Uitgever: Signatuur
maakt - zo let hij even op hij alleen door zijn moeder ‘Een hilarische road-novel, ISBN/EAN: 9789056723743 Bron: Vaar naar de vuurtoren, In de Knipscheer, 2010
8
zaterdag 28 mei 2011
v a r i a
Milieu Spotlight op dieren
Conventie ‘Moeder Aarde’
Coccidiose
Academici en milieubeschermers uit ver- hebben dit jaar overigens uitgeroepen tot het
schillende landen hebben een campagne ge- Jaar van de Bossen en het begin van het De-
lanceerd voor een internationale conventie cennium van de Biodiversiteit. “Het is niet Regelmatig komen jonge dieren voor
die ‘Moeder Aarde’ moet beschermen. Het te laat om onze relatie met Moeder Aarde te
verdrag zou landen en bedrijven wettelijk veranderen”, zegt ondersecretaris-generaal een enting op het spreekuur en hebben
verplichten natuurgebieden en zeldzame Asha-Rose Migiro. “Maar de tijd raakt op.”
dier- en plantensoorten te ontzien. dan volgens de eigenaar een beetje pap-
Natuur
“Hoe zou het zijn als we wetten maakten die Vorige maand kreeg het initiatief een nieu- perige ontlasting. Bij onderzoek van een
de aarde en levende wezens het recht gaven we impuls door de publicatie van het boek
om te bestaan?” vraagt Maude Barlow, een De rechten van de Natuur. Het boek bevat beetje ontlasting onder de microscoop
van de actievoerders die zich inzetten voor bijdragen van academici en milieubescher-
de nieuwe conventie, zich mers uit verschillende treffen we dan een parasiet aan die coc-
af. Barlow is de voorzitter landen. “De hedendaagse
van de Raad van Canade- milieuwetten plaatsen cidiose heet.
zen, een burgerorganisa- zakendoen boven de na-
tie. “We hebben het niet tuur en legaliseren op die
over individuele rechten manier het aantasten van
voor elk insect of elke vis, ecosystemen”, speechte
zoals die nu voor mensen de Amerikaanse auteur
erkend worden.” Maar het en burgerrechtenactiviste
zou ontwettig worden die- Shannon Biggs bij de intro-
ren te doen uitsterven of ductie van het boek in New
een ecosysteem te vernie- York. “Maar nu zien we dat
tigen, legt Barlow uit. gemeenschappen overal
ter wereld in actie komen Tekst: Margot Hack
“Technisch gezien zou de om dat model te verande-
Golf van Mexico als klager ren, zodat er ook rekening Dit is een eencellig or- men worden. In het lichaam Het aantonen van een be- besmetting, hoeven de vol-
kunnen optreden tegen BP gehouden wordt met de ganisme dat de darm breekt de oöcyste open en smetting gebeurt dus door wassen dieren meestal niet
in een proces over de olie- rechten van de natuur.” infecteert en met het komen er acht sporozoieten middel van microscopisch behandeld te worden, want
vervuiling daar, of de oce- blote oog niet zichtbaar is. uit. Deze zullen alle acht onderzoek, maar wanneer zij lopen weinig risico. Wan-
aan in de buurt van Fuku- Maude Barlow De initiatiefnemers van Er ontstaat waterige diarree, een darmcel opzoeken en er sprake is van een lichte neer van de volwassen hon-
shima tegen de eigenaars de campagne willen steun soms met bloed en voor jonge zich gaan vermenigvuldigen. besmetting kunnen er soms den de weerstand door ande-
van de beschadigde kerncentrales daar.” werven voor het concept van de rechten van dieren kan dit levensbedrei- Uiteindelijk zal de cel zo meerdere onderzoeken nodig re ziekten (bijvoorbeeld kar-
de natuur en het idee van een Universele gend zijn. vol zitten dat hij openbarst zijn om ze te vinden. pattenziekte) verminderd is,
“We hopen dat de Universele Verklaring van Verklaring van de Rechten van Moeder Aar- en de nieuwe parasieten op kan het wel raadzaam zijn
de Rechten van Moeder Aarde op een dag de op de klimaattop in Durban eind dit jaar, Eieren van coccidia, de oö- hun beurt ook weer op zoek De besmetting zien we het om deze dieren preventief
een van de richtinggevende verdragen van en op het Wereldwaterforum in maart 2012 cysten worden met de ontlas- gaan naar een nieuwe cel om meeste bij jonge dieren die in mee te behandelen met de
de wereldgemeenschap zal zijn, naast de in Marseille. Ze hopen ook dat de ontwerp- ting mee uitgepoept. Buiten het proces te herhalen. Het groepen worden gehuisvest, nieuwe huisgenoot.
Universele Verklaring van de Rechten van conventie op de agenda komt van Rio+20, het lichaam zal het eitje zich is dus belangrijk om zich te zoals pensions, asiels en fok-
de Mens uit 1948”, zegt Barlow. een VN-conferentie over duurzame ontwik- gaan ontwikkelen tot een realiseren dat er duizenden kerijen. Het is een veel voor-
keling die in juni volgend jaar plaatsvindt nieuw stadium en dit is weer darmcellen geïnfecteerd en komende parasiet en dus ook
Top in Rio de Janeiro. infectieus voor elke hond of vernietigd kunnen raken niet een teken van slechte
Het idee komt van inheemse groepen, die kat die het per ongeluk op- door het oplikken van een hygiëne.
traditioneel een nauwe band hebben met “We proberen duidelijk te maken dat men- likt. Het dier wordt dus be- enkele oöcyste. De cellen die
de natuur. Vorig jaar in april werd al een senrechten zinloos worden als de aarde het smet door grond die vervuild opengebarsten zijn zullen De behandeling bestaat uit
ontwerpconventie voor een Universele Ver- leven niet in stand kan houden”, zegt Bar- is met besmette ontlasting. voor diarree zorgen waarbij een antibioticumkuur van
klaring van de Rechten van Moeder Aarde low. “Het is geen toeval dat waar arme men- Wanneer het dier zich likt een risico op uitdroging ont- minimaal vijf dagen maar
goedgekeurd op een alternatieve klimaattop sen sterven, ook het water, de bossen en de zullen de oöcysten opgeno- staat. mogelijk langer. Belangrijk
in het Boliviaanse Cochabamba, waar vooral lucht rondom hen achteruit gaan.” is om lang genoeg door te
indianenvolken goed vertegenwoordigd wa- behandelen tot er geen uit-
ren. Evo Morales, de indiaanse president Wetten scheiding van nieuwe eitjes
“Bij een gebroken poot is het maken van een röntgen-
van Bolivia, is al langer een pleitbezorger Barlow geeft toe dat de goedkeuring van meer is. Voor jonge dieren is
van het nieuwe VN-verdrag. een Universele Verklaring van de Rechten foto altijd noodzakelijk anders kan de behandeling dit een serieuze aandoening,
van Moeder Aarde in de VN waarschijnlijk nooit goed gedaan worden!” maar voor volwassen honden
Het ontwerp is intussen officieel gepresen- niet op korte termijn zal plaatsvinden. “Het is het niet zo’n probleem.
teerd aan de VN. Daar valt het initiatief in duurde ook lang voordat de Verklaring van Dieren met een volwassen
goede aarde. In december keurde de Alge- de Rechten van de Mens werd goedgekeurd.” Dierenartsenpraktijken Vredenberg, immuunsysteem zullen in
mene Vergadering een resolutie goed die alle Verschillende lidstaten, waaronder Bolivia staat zijn om de infectie zelf
Ronde Klip, Tera Kora en Comenencia
lidstaten oproept hun ervaringen en ideeën en Ecuador, hebben al wetten die de rechten te verhelpen. Wanneer er
te delen over hoe de wereldgemeenschap ‘in van de natuur erkennen. Andere landen ma- Tel: [phone] een nieuw hondje of poesje in Margot Hack is dierenarts te Ronde
harmonie met de natuur’ kan leven. De VN ken aanstalten dat voorbeeld te volgen. huis wordt gehaald met deze Klip
Puzzels
ANAGRAM CRYPTO-OVERLAPPER WOORDZOEKER
PPRRIIJJSSPPUUZZZZEELL
Op elke verticale regel dient een woord van vier een Op elke regel twee woorden invullen. Twee of meer In deze mengelmoes van letters zijn al de onderstaande woorden
van vijf en een van zes letters te worden ingevuld. Het eindletters van het eerste woord zijn meteen de be- verstopt. Streep alle woorden door. De resterende letters vormen
HORIZONTAAL: 1. Scheepsherstelplaats; 4. meermalen krachtig kloppen; 10. woord van vijf letters bestaat uit de letters van het ginletters van het tweede woord. dan regel voor regel van links naar rechts gelezen de oplossing van
wasgelegenheid; 13. eenheid (Eng.); 15. kruiderij; 16. ethische norm; 17. rivier in voorgaande woord plus 1, het woord van zes letters deze puzzel.
Thailand; 19. verbindingsstuk; 20. soort schildpad; 21. rechtskundige term; 23. bestaat uit de vijf letters van het voorgaande woord
plus 1. Als de hele puzzel juist is ingevuld, vormen de
godsdienstig lied; 25. bezittelijk vnw.; 27. voor; 29. vlekkenwater; 30. muzieknoot; letters op de vet omlijnde regel een woord. 1 2 3 4 N T T I B E G K L E M D U
31. moeder; 33. Engelse zeevaarder; 34. doelpunt; 36. persoonlijk vnw.; 37. dieren-
geluid; 38. Frans lidwoord; 39. Chinese afstandsmaat; 40. Spaanse eretitel; 42. E E C S I V N I U R B N A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5
populier; 43. kinderspeelgoed; 45. voorvoegsel; 46. raamscherm; 48. water (Fr.); 50.
uitroep van pijn; 51. jammer; 53. oprijlaan; 55. overrijp; 57. stuk hout; 59. godin van R N E E T N A S S A P A N
de landbouw; 61. bijwoord; 62. kledingstuk; 64. oevergewas; 65. wiel; 66. groot
mes om kaas te snijden; 67. vreemde munt. U N IJ K P B E S L A G W U
6
VERTICAAL: 1. Soort kogel; 2. Engels telwoord; 3. grondstof voor kinine; 5. reeds; D O E H U S P D O N A T A
6. land in Afrika; 7. bijbelse figuur; 8. keukengerei; 9. boom; 10. strook grond langs
de weg; 11. groet; 12. onderdeeltje; 14. militair hoofddeksel; 16. heerlijk; 18. Rus- E L G I C A A I I N H S E
sisch voor vrede; 20. vervoermiddel; 22. kalm; 24. beweren; 26. spoorwagen; 28. 7
mislukken; 30. steppeantilope; 32. bezittelijk vnw.; 35. Spaanse uitroep; 40. vis- I A A R T S W R E C T A T
gerei; 41. esdoorn; 43. kinderdoek; 44. eerstgeborene; 47. bezittelijk vnw.; 49. tri-
T S L E C N E L E C E A A
omfboog (Fr.); 51. windrichting; 52. bijb. naam; 53. punt van een lijst; 54. drietal;
56. tijdperk; 58. indien; 60. lof; 62. bevel; 63. overdreven. 8
N E K K O F E N I L V B L
A E E E F O K N N M A T P
R H B O V N N N I O L E G
HORIZONTAAL:
E T P N E E E O T M Z Z R
5. Klaar met een reden in de diepte (7);
Argumenten om te verven (7);
L O A R I G N E W U O R E
6. Spiritueel en spookachtig (7);
Brand- en schandvlek (6);
O A E O U N E G E D U R B
7. Bijbelse pop van een halve eeuw (7);
Verzetsbeweging die om vlees draait (5); T O O E P A L S R O M C P
8. Plezier achteraf van een geschikte panter (6);
Zender die niet op de (treur)buis past (7). B G H T S I N U M M O C A
VERTICAAL:
1. De handel die oplicht (5); Aanvoelen Dona Passant
Uitstekende dammer? (7); Acuut Duren Prominentie
1. Gammel - zeedijk - klus; 2. Waardeer de waardering! (4); Aspect Eker Rouwen
2. tocht - voorwerp van spot - uitstapje; Opkomende kastelein langs de rivier (8); Beklag Gooien Theesalon
3. verdriet - splitsen - ignobel; 3. Vreemdeling die voor een meisje staat (7); Bergplateau Heugen Tolerantie
4. plas - aanleggen - bestuurder; Zuil in het hart van een migrantenwijk (4); Beslag Lavet Unau
5. grafsteen - stellig - deel van een fototoestel; 4. Enkele keer om te eten (7); Boerenknecht Melkgebit Wand
6. huiduitwas - vloeistof - draaischalm; Jongen die reeds getrouwd was geweest (4). Bruinvis Milwaukee Zetbaas
7. suikerpalm - drukkende lasten - Portugese eilan-
Communist Morslap Zonneschijn
dengroep in de Atlantische Oceaan;
Degen Opoffering
8. deel van een kachel - lijfeigene - veiling;
9. drank - biljartterm - dunne uitstekende rand;
10. kleur - toekomstbeeld - ezel.
Uit de inzendingen van de Amigoe-puzzel van vorige week is als winnaar van
Udite d wee ienzkepnridjsin vgaenn 2v5a ng udled eAnm gigeotreo-pkkuezzne:l van vorige week is als winnaar van de PUZZELSLANG SUDOKU
weekprijs vanL 2.5R g.u Cldreno egset rokken: Germina Adamson
Seroe Colorado 243 Kaya kalki 115 Begin bij vakje 1. Bij elk volgend cijfer be- 3 8 5 Schrijf alle cijfers 1 t/m
Curaçao gint een nieuw woord. De laatste letter van 9 in alle verticale ko-
Aruba een woord is telkens de eerste letter van lommen, alle horizon-
De winnaar kan zijn/haar prijs na identificatie ophalen op het kantoor van de Ami- het volgende woord. Bij goede invulling, is 4 7 tale rijen én in alle
De winnaar kan zijn/haar prijs na identificatie ophalen op het kantoor van in de licht gekleurde vakjes een woord te vierkantjes van 3 x 3
gdoee. ACmuriagcoaeo. : CKuayraac Faroa:t eKrnaay ad iF Srakèterprnèan èd zi /Sn ktoètr pdèrine èu uzr/ nn .tmot. dArriueb uau: Pr ant.imas.t rAarautb 1a3:, lezen. 1 2 3 4 5 vakjes.
tiBjdieldnesr dkaijnkstotroarautr e1n6. -B2o, ntiajdireen: sS hkoann tMooar uCraernol. inOap, lKoasysain Ngeiknib mokooe Nteono zrdo w18e.l op Cu- 9 8 3
raçao als Aruba zijn ingediend op woensdag voor 12:00 uur. Gelieve duidelijk
Oopplo dsesi negnevne lmopopeete tne z voewreml eolpd Cenu:r aAçmaoig aolse -Apruuzbzae zli.j nV ainngueitd Bieonnda oirpe w koaenn dsdea ogp vlooso-r 9 5 7 6 1
1s2i:n00g uguerf.a Gxet lwieovred deuni dnealiajkr oCpu rdaeç eanov: e(l0o0p5p9e9 t-e9 v) e7r6m7e-l4d7e4n4: A. Dmeig poreij-zpeunzz veel. rvallen Oplossing
Vnaanu ditr iBeo mnaaiaren dkaenn .de oplossing gefaxt worden naar Curaçao: (00599-9) 767-4744. 1. Tinoxide; 2. veenbagger; 3. zitplaats voor publiek; 1 6 3 vorige week
4. struisvogel; 5. Europees land.
OPLOSSINGEN VAN VORIGE WEEK © Puzzelland/110521 6 9 4 2 32 61 75 28 19 47 54 83 96
Prijspuzzel:HORIZONTAAL: 1. Bourbon; 6. settler; 12. kain; 14. nasa; 15. li; 17. ge; 18. reu; 20. na; 21. eb; 22. boa; 24. snoezig; 25. ala; 26. vat; 28. tri; 29. abt; 31. ober; 35. rauw; 37. monopolie; 9 4 8 5 6 3 7 1 2
38. wijze; 40. edda; 43. eng; 45. leb; 47. ade; 48. tin; 50. reekalf; 51. ego; 53. ja; 54. mi; 55. gek; 56. we; 58. ijl; 59. mals; 61. tarn; 63. stellig; 64. lesauto. VERTICAAL: 1. Bilbao; 2. uk; 3. rag; 4. biest; 3 6 7 8 4 3 2 1 6 9 5
5. on; 7. en; 8. tanga; 9. tsa; 10. la; 11. rabauw; 13. weerspreken; 16. io; 18. rot; 19. uzi; 21. el; 23. ave; 25. ata; 27. armen; 30. breed; 32. brij; 33. une; 34. eli; 36. und; 38. witjes; 39. zen; 41. dee; 42. 6 5 3 9 4 8 1 2 7
apollo; 44. grill; 45. leg; 46. bak; 47. afwas; 49. ia; 52. gij; 54. mal; 57. era; 59. me; 60. si; 61. te; 62. nu. Crypto-overlapper:Horizontaal: 5. Looppasen; 6. shakering; 7. welneerst; 8. defileren. 5 7 4 2 1 1 9 2 6 7 5 3 4 8
Verticaal: 1. Bolhoeden; 2. spokennis; 3. jaarreder; 4. reindspel. Anagram:kies-sjeik-Jetski; moet-motel-Omelet; stel-steel-Nestel; elim-melig-Galmei; rede-reder-Eerder; toen-steno-Nestor; ster- 5 7 9 4 3 2 8 6 1
stier-Sliert; vier-vlier-Zilver; poel-ploeg-Oplage; stap-pasta-Topaas. Gevraagd woord: JONGENSZOT. Woordzoeker: CHARGEREN Puzzelslang:1. Taxirit; 2. thee; 3. eerloos; 4. sero; 5. ope- 2 4 5 7 4 2 1 7 8 6 9 5 3
ning. Het sleutelwoord was: TITELSONG. 8 3 6 1 5 9 2 7 4
9
zaterdag 28 mei 2011
e t e n & d r i n k e n
‘Beach food’
k o o k m e e m e t m a y
Tekst: Hans Vaders
Foto’s: Archief
Sint Jacobs- en Venus-
Mijn eerste indirecte kennis-
making met de grootste staat
schelpen in gembersaus
van de Verenigde Staten van
Amerika dateert alweer van
begin jaren zeventig. In de
zuidelijke ‘sunshine’ staat
Californië denderden dage-
lijks over de snelweg kolos- 1/4 cup ongezouten roomboter
sale koelwagens vanuit het 1 ui, schoongemaakt en heel fijn gesneden
verre noorden richting Los 2 tenen knoflook, gepeld en fijn gehakt
Angeles gevuld met dozen 1 eetlepel tomatenpuree
geprepareerde golden king 1 pond verse spinazie, goed gewassen en droog ge-
crab en moten gerookte dept met keukenpapier
zalm. Een familielid daar 1 pond Sint Jacobsschelpen (scallops)
kende een van de chauffeurs 2 cups gekookte en klein gesneden Venussschelpen
en zodoende kon hij om de (clams)
twee weken beschikken over zout naar smaak
een megadoos krab voor een
habbekrats. Ik heb in mijn Voor de saus:
leven nog nooit zoveel van 4 gedroogde zwarte mushrooms, half uur geweekt
dit verfijnde, smakelijke zee- Een bijzonder uitgestrekt De oorspronkelijke bewoners rigens niet op de walvis, be- in warm water, uitgelekt en klein gesneden
beest geconsumeerd. land, ‘dit ruige land waarop van Alaska, de Ttlingit, kwa- schouwt zichzelf als een ver 2 eetlepels klein gesneden lente-uien
de onstuimige golven van de men dan ook in een gespreid familielid van het zoogdier 1 (of naar smaak) promèntè, pitjes verwijderd, heel
Dat kwam allemaal uit het zee zich richten’. En dat dit bed terecht. Het land toonde en eet het majestueuze beest fijn gesneden
unieke mekka dat Alaska een land is waar de zee aan zich in ieder geval bijzonder slechts wanneer het uit ei- 1 eetlepel lichte sojasaus
heet en in 1867 van de Rus- de kusten heerst zal zelfs de gul in haar rijkdom aan voe- gen beweging aanspoelt, 3/4 fijn gehakte roze Japanse sushi-gember op zuur
sische tsaar werd gekocht meest argeloze bezoeker niet dingsmiddelen. Een volksge- want voedsel geoffreerd door 1/2 cup witte azijn
voor 7,2 miljoen dollar. De kunnen ontkennen. Alaska zegde luidt dat ‘wanneer het de goden moet je ook niet 1/2 cup suiker
Russische overheid zal zich heeft, hoewel dit nauwe- getij verloopt de eettafel kan verspillen. 3/4 cup water
honderd jaar later over de- lijks voor te stellen valt, worden gedekt’. Ook wordt 1 eetlepel maizena gemengd met 1 eetlepel koud water
ze transactie nog wel eens een kustlijn langer dan alle opgemerkt dat ‘je in ons En wat wil je verder nog
achter de oren hebben ge- andere Amerikaanse staten land Lingít Aaní een dwaas wanneer je voor de dage- De saus:
krabd, toen men midden in gezamenlijk. Die ultralange moet zijn wanneer je ten on- lijkse maaltijd een hert, De zwarte mushrooms, de lente-uien, de promèntè, de sojasaus, de gember, de azijn, de sui-
de Koude Oorlog verkeerde kustlijn is ook de monding der gaat aan een tekort aan karibou, konijn, bever of ker en het water in een pannetje verwarmen en 3 minuten op een klein pitje laten pruttelen.
en Alaska van onschatbaar van vele duizenden kleinere voedsel’. Je bent dan of men- zwarte beer kunt schieten De maizena er door roeren tot de saus dik wordt.Van het vuur nemen en warm houden.
strategisch belang was, wat en grotere rivieren en wild taal gestoord of je hebt maar en in de uitgestrekte bossen De boter smelten in een pan met zware bodem.De uien en knoflook zachtjes er in gaar bak-
het overigens nog steeds is. stromende beken. zeer weinig geluk. Want de champignons kunt zoeken ken.
stranden in zuidoostelijk of allerhande soorten bes-
Alaska liggen bij eb onder sen kunt plukken. Met deze De tomatenpuree en een beetje zout toevoegen en al roerende 1 minuut koken.
meer bezaaid met scallops ingrediënten tot je beschik- De spinazie toevoegen, roeren tot de spinazie slap is, daarna de Sint Jacobsschelpen en de
en clams, voor het oprapen king maak je mooie gerech- Venusschelpen toevoegen en 5 minuten laten pruttelen. Voorzichtig omscheppen.
dus. Een El Dorado voor de ten, al moet worden gezegd Direct met de gembersaus serveren.
verzamelaar en liefhebber dat er in Alaska geen sprake Voor 6 personen.
van zeevruchten. is van een echte ‘cuisine’ in
de traditionele betekenis Eet smakelijk,
Maar ‘s lands wijs, ‘s lands van het woord. May
eer, de Ttlingit zijn van me-
ning dat iedereen die slechts In de hoofdstad van Alaska
‘beach food’ nuttigt als dieet Juneau eet ik voor het eerst
blijk geeft van een teken van mijn leven een dis onder
van pure armoede. Ook al meer bereid met zwarte beer,
W I J N A D V I E S
omdat er nog zoveel andere gebakken aardappeltjes en
zaken te oogsten vallen. Het champignons. Je moet dan
was de geestelijk leiders, de maar het Olie B. Bommel- Verzorgd door de wijnspecialisten van Licores Maduro
shamans en hun familie ove- gevoel van je afzetten, waar-
rigens verboden om ‘te eten bij je in eerste instantie zou
van het strand’, en mannen kunnen denken de schatrijke Simonsig Chenin Blanc
moesten het voedsel ook ten beer uit het stripverhaal van
stelligste vermijden wan- Marten Toonder te consume-
neer ze zich opmaakten om ren. Het vlees is nogal taai
Druifsoort: Chenin Blanc
te strijden tegen een concur- maar zeer voedzaam zoals al
Streek: Zuid-Afrika
rerende clan of het verrich- het eten in Alaska. Daarom
ten van andere inspannende ook nog maar een portie Kleur: Licht goudgeel met groene tinten
arbeid. akutaq op de koop toe be- Geur: Citrus, abrikozen en peer
steld. Akutaq wordt ook wel Smaak: Fris met de smaak van rijpe peer, abrikoos, ananas en kiwi
Ik kan dit alles, van het ‘Eskimo ice cream’ genoemd In Stellenbosch, Zuid-Afrika, is dit prestigieuze wijnhuis, Simonsig
overvloedige voedsel uit zee en bestaat, al naar gelang
Estates, gevestigd. De trotse gebroeders Malan beheren dit familie-
verkregen wel begrijpen. Dat datgene wat er in huis is, uit
bedrijf en weten jaar in jaar uit topwijnen te produceren die wereld-
wordt je door de een of an- opgeklopt rendier-, walrus-
wijd bekend zijn. Deze Chenin Blanc is een prachtige wijn die zeker
dere hogere macht verschaft, of zeehondenvet, suiker, wat
maar daar behoef je natuur- water, allerlei soorten bessen het typerende karakter van de druif benadrukt. Hij is heerlijk aro-
lijk niet altijd gebruik van te en bijvoorbeeld wat zalm. U matisch en sappig met open fruit, rond en vettig. Een Chenin Blanc
maken en de beweging van merkt het al, voor de echte van de allerbeste soort! In combinatie met het gerecht van de week
het tij is er voor eeuwig. Ie- liefhebber is Alaska nu meer zal dit een ongelofelijke combinatie zijn. Ook
dere dag is het eb, iedere dag dan rijp voor het culinaire
een topaanrader voor de Thai-keuken, sushi
vloed. Een Ttlingit jaagt ove- experiment.
en andere oosterse lekkernijen.
Santé!
Het genot van wijn
Deze wijn is verkrijgbaar bij The Store, Licores Maduro
De wijnwereld: ‘Vive la France’ en uw favoriete supermarkt.
Bonjour mes amis du vin, ça va bien? En nu gewoon verder
in het Nederlands, anders wordt het te ingewikkeld. Vorige
week begonnen we al met Frankrijk, een prachtig land met
geweldige wijnen. Wel is het zo dat het land zijn toppositie
langzaam maar zeker verliest vanwege de steeds groeiende
populariteit van de Nieuwe Wereld-wijnen. Wijnmakers van
de Nieuwe Wereld waren hun mentoren veel te vlug af met
hun gemakkelijk drinkbare, solide wijnen. Maar de Fransen
reageerden met gerenoveerde kelders, roestvrijstalen tanks
en andere snufjes. Het resultaat is een enorme verbetering
van de Franse wijn op alle niveaus. Proffid Caribbean NV: Hotel, Restaurant & Retail Automation, Inventory, Credit Card Interface
www.proffid.com - [email protected] - Aruba: [phone] - Bonaire/Curacao: [phone]
Noir en Pinot Meunier. De druiven uit de Bordeaux en
verhouding in de assem- de Bourgogne gebruikt: Ca-
Tekst : Licores Maduro blage is afhankelijk van het bernet Franc, Sauvignon
dorp. Ieder dorp heeft zo zijn Blanc en Pinot Noir.
Frankrijk kent vier kwa- net Sauvignon, Merlot, Ca- eigen tradities. Hier worden Zo ziet u dat er verschillen-
liteitsniveaus. Het groot- bernet Franc, Petit Verdot en uitsluitend wijnen met bub- de druivenrassen gebruikt
ste segment is de AOC. De Malbec. Voor de witte wijnen bels geproduceerd, zonder worden in Frankrijk. Deze
AOC werd in 1923 geïntro- zijn alleen Sauvignon Blanc bubbels is champagne niet druiven zijn dan weer ver-
duceerd en is een garantie, en Semillon toegestaan. Het te drinken. Vanwege de noor- bonden aan de tradities van
een kwaliteitswaarborg voor varieert weer per AOC bin- delijke ligging van de streek het wijnmaken in de betref-
de wijnen uit de AOC-gebie- nen de Bordeaux wat de ver- worden de druiven niet rijp fende regio’s en een en ander
den. De AOC introduceerde houding is en welke druif de en blijven de zuren erg hoog. wordt weer beschermd en
strenge regels waaraan de hoofdrol speelt. In de Bour- De Elzas wordt beheersd gereguleerd door de AOC’s.
wijnhuizen zich moeten hou- gogne, met uitzondering van door een mengelmoes van Iedere streek heeft verschil-
den mochten ze wijnen onder de Beaujolais, worden alle Franse en Duitse rassen lende AOC’s. Die verschillen
de naam van een bepaalde rode wijnen van de Pinot zoals de Gewürztraminer, hangen samen met de ver-
streek willen produceren. Noir gemaakt en de witte Riesling en Pinot Gris. schillen in grond en terrein.
Ook de druivensoorten zijn wijnen van Chardonnay. In In het zuiden domineren Het is wel prachtig hoor,
streng gereguleerd om de de Beaujolais gebruiken ze de Rhône-kwaliteitswijnen. zoveel diversiteit aan wij-
tradities van de streken te de Gamay voor de rode wij- Hier worden veel meer drui- nen in een land. Nodig eens
beschermen. Zo worden in de nen. ven gebruikt waarbij de Sy- een paar vrienden uit voor
Bordeaux de volgende drui- In de Champagne worden rah, Grenache, Mourvedre een Franse wijnavond, keus
ven voor de productie van ro- de wijnen gemaakt van drie en Viognier de hoofdrol spe- heeft u genoeg! Prettig week-
de wijnen toegelaten: Caber- druiven, Chardonnay, Pinot len. In het Loire-dal worden end.
Business
28 mei 2011
Cradle to cradle
‘Pleidooi voor hergebruik’
Cradle to cradle is een nieuwe kijk op duurzaam ontwer-
pen. Duurzame ontwikkeling is gedefinieerd als de ontwik-
keling waarbij de huidige generatie in haar noden voorziet
zonder de mogelijkheden daartoe voor de volgende ge-
neratie te beperken. Cradle to cradle (C2C) gaat verder:
probeer in plaats van minder slecht, goed te zijn.
Tekst: Judice Ledeboer Foto’s: Ken Wong
Michael Braungart (chemi- ook, maar de meeste producten kasten, telefoons en tegenwoor-
cus) en William McDo- konden biologisch worden afge- dig ook computers, beeldscher-
nough (architect) schre- broken als ze werden wegge- men en televisies. Vroeger wer-
ven over dit onderwerp een inte- gooid, begraven of verbrand. Me- den die nog wel eens opgeknapt
ressant boek: ‘Cradle to Cradle talen vormden daarop een uitzon- met een lik verf of een nieuw stof-
- afval = voedsel’. Hun visie is ‘we dering, maar die werden omge- je of gerepareerd, maar nu gooit
moeten niet minder consume- smolten voor hergebruik. Alleen men die duurzame goederen ge-
ren, maar juist meer’ en volgens in tijden van schaarste realiseren woon weg. Wegwerpproducten
hen kan dat. We moeten ophou- mensen zich hoe waardevol tech- zijn de norm geworden.
den met het maken van ‘minder nische voedingsstoffen zijn. Denk
slechte’ producten en uitsluitend aan het bewaren van potten en Curaçao
nog intelligente producten ont- flessen en aluminiumfolie en tij- Ook op Curaçao zien we daar
werpen, gemaakt van materialen dens de Tweede Wereldoorlog de gevolgen van. In Zeelandia
die we steeds weer kunnen te- bewaarde men voor de industrie ligt een berg schroot in de vorm
ruggeven aan technische of bio- rubberen ringen, staal en andere van oude computers, laptops en
logische kringlopen. materialen voor hergebruik. Maar beeldschermen en in menige tuin
na de oorlog werd de markt over- liggen de wrakken van auto’s.
De mens is de enige soort die spoeld met goedkopere materi- Toch is zo’n auto gemaakt van
voedingsstoffen uit de grond alen en nieuwe kunststoffen en waardevolle materialen, maar
haalt om aan te wenden voor werd het voor de industrie goed- men kan er niets mee doen, tenzij
biologische processen, maar die koper om nieuw aluminium, plas- je schroothandelaar bent of kun-
ze zelden in een bruikbare vorm tic of glazen te produceren dan stenaar. Zo verkreeg Yubi Kirin-
teruggeeft. Onze systemen zijn om infrastructuren op te zetten dongo bekendheid door zijn met De centrale gedachte van de cycling. Bij downcycling van een de inkt op, zodat er schone kunst- uitstraling en gezondheid van de
daar niet voor ontworpen. De voor het verzamelen, vervoeren, autobumpers gemaakte kunst- Cradle to Cradle (Wieg tot Wieg) product verliest het product zijn stof achterblijft. Ook de inkt kan gebruikers samengaan.
enorme kaalslag die zich wereld- reinigen en verwerken van arti- werken. filosofie is, dat alle materialen oorspronkelijke waarde. Het pro- opnieuw als inkt dienst doen.
wijd voordoet versnelt erosie van kelen voor hergebruik. Dit kost na hun eerste leven nuttig kun- duct komt terug als een minder De gemeente Maastricht bouwt
de grond en de chemische pro- iedere gemeenschap miljoenen Auto’s worden ook niet ontwor- nen worden ingezet bij een an- product dan het oorspronkelijk De River Rouge-autofabriek van Cradle to Cradle het meest duur-
cessen die voor de landbouw en per jaar, ook de Curaçaose. pen voor effectieve, optimale der product. Het ‘minder slecht was. Upcycling houdt in dat din- Ford moest worden gesloten zame zwembad van Nederland.
productie worden gebruikt leiden recycling. Sterker nog, indu- maken’ van het product bestaat gen op zijn minst hun oorspronke- omdat de grond te ernstig ver- Zo is er een keramische tegel
vaak tot verzilting, verschraling Het gescheiden verzamelen van strieën vervaardigen producten bijvoorbeeld uit het kiezen van lijke waarde terugkrijgen. Neem vuild was. Op deze plek hebben voor de gevel ontwikkeld die
en verzuring. Het gevolg is dat elk afval bestaat hier praktisch niet met ingebouwde veroudering. Ze schonere grondstoffen en het bijvoorbeeld een krant. Een krant Braungart en McDonough een afkomstig is van tegelafval. Er
jaar meer dan twintig keer zoveel en dan is het nog de vraag wat gaan precies mee tot het moment zuiniger maken van het product is hergebruikt papier, maar er kan nieuwe fabriek neergezet die de wordt duurzaam beton gebruikt
grond wordt uitgeput dan de na- er met het ‘gescheiden’ afval (de waarop een klant het product wil in het gebruik. niet worden gesproken van een grond en de rivier zuivert, habi- en het interieur wordt gemaakt
tuur creëert. Het kan wel tot zo’n flessen bijvoorbeeld) gedaan vervangen. Op plekken waar nog cyclus waar het papier nog eens tat voor vogels creëert en toch van materiaal dat 100 procent bi-
500 jaar duren voordat de grond wordt. Vooralsnog belandt het steeds schaarste heerst maken Kringlopen doorheen gaat. De krant is van auto’s kan maken. Een auto die ologisch afbreekbaar is.
weer enkele centimeters van zijn grootste deel van de flessen en mensen wel creatief gebruik van Er zijn twee afzonderlijke kring- grijzig papier dat snel slijt. Het daar zou kunnen worden gepro-
rijke lagen micro-organismen en potjes in de vuilnisbak en daarna oude materialen. In veel landen lopen op onze planeet. De kring- grijzige is inkt die eerder op wit duceerd is de Ford Model U. Alle Nike European Headquarters in
stromen voedingsstoffen heeft op de vuilnisbelt. Nog erger is het in Zuid-Amerika maken de men- loop van de natuur en de kring- papier zat. Het witte papier is ge- materialen in deze auto zijn biolo- Hilversum is door William Mc-
opgebouwd. gesteld met gebruiksgoederen sen sandalen van oude autoban- loop van de industrie, waaron- bleekt met chloor en de inkt is ge- gisch afbreekbaar of zonder kwa- Donough ontworpen vanuit het
Voor de industrie zijn intrede die men afdankt: stoelen, tafels, den en men gebruikt synthetische der het winnen van technische kleurd met zware metalen. Door liteitsverlies herbruikbaar in tech- Cradle to Cradle-concept ‘ima-
deed consumeerden mensen bankstellen en fornuizen, koel- materialen als brandstof. grondstoffen uit de natuur. Met het slijten van het krantenpapier nische producten. De banden gine a tree’. Het gebouw maakt
het juiste ontwerp zullen alle komen deeltjes met chloor en trekken schadelijke deeltjes aan ecologisch onderdeel uit van de
producten en materialen die de zware metalen in de lucht. Na als op de weg, en geven bij slijtage omgeving.
industrie produceert deze twee krant te zijn verwerkt is het papier voeding af voor de berm. Uit de
metabolismen veiliger voeden te vuil en te giftig om nog eens uitlaat komt schoon water. Deze Bewuster
en ten grondslag liggen aan alles als papier dienst te doen. Het is auto is (nog) niet in productie. Meer te weten komen over het
wat nieuw is. Producten kunnen beter voor het milieu om het op Cradle to Cradle-principe maakt
op deze manier bestaan uit mate- te ruimen en een nieuwe boom te Nederland mensen bewuster van de gevol-
rialen die biologisch afbreekbaar vellen. Een ander voorbeeld zijn In Nederland groeit de belang- gen van het eigen consumptiege-
zijn en voedsel worden voor de paaltjes langs de weg. Zijn die stelling voor Cradle to Cradle met drag. De Cradle to Cradle-wereld
biosfeer. Om ervoor te zorgen paaltjes van kunststof gemaakt, de dag. Een aantal voorbeelden op Curaçao ligt nog erg ver van
dat deze twee kringlopen gezond dan verteren ze niet en moeten van opzienbarende Nederlandse de huidige werkelijkheid zolang
en waardevol blijven, mogen ze ooit vervangen worden en belan- initiatieven: plastic flesjes, cups en piepschui-
elkaar niet besmetten. Materiaal den dan op de vuilnishoop. Ech- men dozen voor het meenemen
dat in de organische kringloop te- ter, een paaltje van hout verteert De regio Venlo wil als eerste re- van eten in grote hoeveelheden
recht komt, mag geen kankerver- en voedt de grond daarmee en gio ter wereld de principes van gebruikt worden en de consu-
wekkende en giftige stoffen be- hoeft niet te worden opgehaald. Cradle to Cradle gaan toepassen. ment niet ‘opgevoed’ wordt in
vatten. In het boek wordt de ker- Men wil de Floriade 2012 daar milieuvriendelijker leven. In Ne-
senboom als metafoor gebruikt. Andere opvallende voorbeelden een prominente rol in laten ver- derland wordt er ook op scholen
Het doel van de kersenboom is te die de auteurs op hun website vullen. Binnen Greenport Venlo onderwijs gegeven over duur-
voorzien in zijn eigen onderhoud geven zijn de volgende: spreken het bedrijfsleven en de zaamheid en het Cradle to Crad-
en voedingsstoffen en het maken lokale overheid uit zich bewust le-principe. Op projectbasis leren
van nakomelingen. De kersen- Het originele Engelstalige boek te willen profileren met duurzame de leerlingen hoe ze zelf kunnen
boom biedt habitat en voeding Cradle to Cradle is niet van pa- ontwikkeling. Braungart en Mc- bijdragen aan een gezondere pla-
voor insecten en vogels, voedt de pier gemaakt maar van een re- Donough zijn nauw betrokken bij neet en een gezonder leven door
grond en zuivert de lucht. cyclebare kunststof die na een het initiatief. zelf aan de slag te gaan en door
eenvoudig proces opnieuw als zelf ideeën aan te dragen over
Braungart en McDonough heb- glossy, helderwit papier kan wor- Park 20/20: de eerste Neder- duurzamer leven. We hoeven op
ben het over downcycling en up- den gebruikt. In warm water lost landse full service werkomgeving Curaçao niet het wiel uit te vin-
volgens Cradle to Cradle. Doel is den over deze materie, want op
de meest schone, meest inspi- het internet is er veel informatie
rerende en meest productieve over te vinden.
werkomgeving te creëren. Kijk
voor meer informatie op: www. Producenten van materialen zul-
park2020.com. len moeten beginnen op een an-
dere manier te produceren, maar
Columbuskwartier Almere: dit ‘geld’ is altijd het argument om
moet het meest duurzame win- het niet te doen. Men wil snel en
kelcentrum van Europa worden. veel geld verdienen en is niet vol-
Opvallend element is het vege- doende bezig met het welzijn van
tatiedak. Het zorgt voor warmte- onze planeet in de toekomst. De
isolering en koeling, is een sub- auteurs van het boek hebben het
tiele overkapping voor parkeer- tenslotte over intergenerationele
plaatsen en het dak integreert verantwoordelijkheid en zij vra-
het complex door zijn parkachtige gen zich af hoe het zou zijn om
karakter in de groene omgeving. de aarde weer eer aan te doen,
Op het dak bevindt zich een tuin- als thuisbasis voor onszelf en al
derskas; de biologische produc- onze verwanten. ‘Dat is een zaak
ten hieruit worden in de super- die ons allemaal aangaat, nu en
markt verkocht. altijd. Dat is precies waar het om
gaat’.
Kringloopcentrum Spullenhulp
Soest: met de uitbreiding van het Titel: Cradle to Cradle, afval =
kringloopcentrum wil het centrum voedsel
zich Cradle to Cradle profileren. Auteurs: Michael Braungart en
Er ligt een ontwerp voor een William McDonough
duurzaam en onderhoudsarm Uitgever: Scriptum
gebouw waarbij architectonische ISBN: 978 9055945771