Bałkany Bizancjum Bliski Wschód Studia z dziejów i kultury wieków średnich PDF
Preview Bałkany Bizancjum Bliski Wschód Studia z dziejów i kultury wieków średnich
BAŁKANY - BIZANCJUM - BLISKI WSCHÓD Studia z dziejów i kultury wieków średnich pod redakgą Aleksandra Paronia Rchj-onicon WYDAWNICTWO Bałkany - Bizancjum - Bliski Wschód Studia z dziejów i kultury wieków średnich VI KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH Tom II Komitet redakcyjny Andrzej Buko, Marek Cetwiński, Roman Czaja, Wojciech Fałkowski, Wojciech Iwańczak, Romuald Kaczmarek, Tomasz Jasiński, Sławomir Moździoch, Andrzej Pleszczyński, Zenon Piech, Anna Pobóg- Lenartowicz, Marian Rębkowski, Stanisław Rosik (przewodniczący), Piotr Skubiszewski, Leszek P. Słupecki, Jerzy Sperka, Jerzy Strzelczyk, Stanisław Suchodolski, Jan Szymczak, Rościsław Żerelik, Dorota Żołądź-Strzelczyk Bałkany - Bizancjum - Bliski Wschód Studia z dziejów i kultury wieków średnich pod redakcją Aleksandra Paronia Wrocław 2022 Stały Komitet Mediewistów Polskich © Copyright by Wydawnictwo Chronicon and the Authors 2022 Recenzent Prof. dr hab. Dariusz Dąbrowski Opracowanie redakcyjne Joanna Rosik Korekta Zespół Wydawnictwa CHRONICON Opracowanie typograficzne Adam Kolenda Na okładce Fragment drzeworytu z widokiem Wrocławia z Liber cronicarum cum figuris yinaginibus ab inicio mundi Hartmanna Sched la (Norymberga 1493) ISBN 978-83-964889-4-7 w w w.ch ron icon.pl tel. <-48 606 412 330 Druk I-BIS Wrocław i-bis©i-bis.com.pl tel. + 48 71 342 25 17, I48 602 65 14 13 Spis treści Wprowadzenie....................................................................................... 7 TERESA WOLIŃSKA Islam jako zepsute chrześcijaństwo w świetle Legendy o mnichu Bahirze (na przykładzie długiej redakcji arabskiej)........................... 11 MACIEJ DAWCZYK Moralna krytyka islamu w Contra legem Sarracenorum Riccoldo da Monte di Croce................................................................................. 31 TOMASZ PEŁECH Kształtowanie wizerunku Baldwina I, króla Jerozolimy. Fulcher z Chartres i partie wierszowane w opisach zdobycia nadmorskich miast Lewantu....................................................................................... 39 JAROSŁAW DUDEK Zachodnie Bałkany (VII—XIV w.) - utracone i odzyskane dla Bizancjum....................................................................................... 57 ZOFIA A. BRZOZOWSKA Starobułgarskie tłumaczenie skrótu Historii paulicjan Piotra z Sycylii jako przykład wpływu literatury bizantyńskiej na świadomość historyczną Słowian Południowych i Wschodnich .... 71 KIRIŁ MARINOW Dziki pęd wszczepiony w piękne drzewo oliwne Nowego Izraela. Bizantyńskie poglądy na miejsce Bułgarów w chrześcijańskiej ekumenie w świetle mowy Na pokój z Bułgarami.............................. 77 MIROSŁAW J. LESZKA Obraz cara Samuela jako władcy w źródłach bizantyńskich (koniec X—XII w.) 91 SZYMON WIERZBIŃSKI Amicum cum vides, obliviscere miserias (?) - aprowizacja armii bizantyńskiej w świetle Tactica Leona VI oraz Sylloge Tacticorum. . 99 ALEKSANDER PAROŃ Przybysze ze stepu na bizantyńskich Bałkanach (XI—XII w.)........... 111 ZDZISŁAW PENTEK Rzetelność czy bałamuctwo? Czyli o niektórych wiadomościach Ahmada al-BaladurTego (zm. 892) o Cesarstwie Bizantyńskim w VII w............................................................................................... 125 Bibliografia......................................................................................... 131 Abstracts.......................................................................................... 165 Autorzy............................................................................................. 171 Wprowadzenie Problematyka wschodnia stała się już stałym elementem kolejnych Kon gresów Mediewistów Polskich. Można chyba stwierdzić, że mamy do czy nienia z powolnym, ale systematycznym wzrostem zainteresowania Wscho dem wśród polskich badaczy średniowiecza, Wschodem rozumianym już nie tylko jako wschodnia, względnie południowo-wschodnia część Europy. Prócz inspiracji płynących z naszej teraźniejszości, której zjawiska coraz bardziej nakazują nam dostrzec i docenić pozornie tylko odległy i egzo tyczny Orient, czynnikiem dodatkowo absorbującym wyobraźnię uczonych wydaje się także narastająca ostatnio, choć zawsze obecna wśród mediewi stów, świadomość ogromnego znaczenia azjatyckiego Wschodu dla dziejów średniowiecznej Europy. Henri Pirenne przeszło 80 lat temu napisał: „bez Mahometa nie byłoby Karola Wielkiego"1. Myśl tę w sposób jeszcze bardziej przewrotny i prowokacyjny strawestował Henryk Samsonowicz, stwier dzając, że bez Mahometa nie byłoby Mieszka I, Ruryka, duńskiego Gorma i czeskiego Wacława2. Obie konstatacje skłaniają do polemiki, jednak uświa damiają także powagę przemian, jakie dokonały się na Bliskim Wschodzie w początkach średniowiecza oraz ich, także poza religijny, wpływ na dzieje Europy. Przemiany te istotnie uczyniły z obszaru Azji Przedniej Wschód bliski, choć nie zawsze przyjazny, mieszkańcom środkowej i wschodniej części naszego kontynentu. 1 „1! est donc rigoureusement vrai dc dire que, sans Mahomet, Charlcmagne est inconccvablc" - H. Pirenne, Mahomet et Charlemagne, Bruxelles 1937, s. 166. 2 II. Samsonowicz, Der Einfhiji des Ostseehandels auf die Entwicklung der Regionen Osteuropas im friihen und hohen Mittelalter, [w:] Zwischen Lilbeck und Norogrod. Witrschaft, Politik und Kultur im Ostseeraum vom friihen Mittelalter bis ins 20. Jahrhundert. Norbert Angermann zum 60. Geburtstag, red. O. Peltz, G. Pickhan, Liineburg 1996, s. 59-65, tutaj 61. Wprowadzenie Wschód ten przyciągał bowiem i fascynował swoim bogactwem, jednak jako radykalna alternatywa cywilizacyjna prowokował także do odróżniania się i budowania własnej tożsamości. Ambiwalentny motyw bliskości i rady kalnej odmienności islamu i chrześcijaństwa wyraźnie występuje w dwu tekstach otwierających niniejszy tom. Teresa Wolińska w dosyć obszernym studium poświęconym muzułmańskim i chrześcijańskim wersjom legen dy o mnichu Bahirze-Sergiuszu w interesujący sposób ukazuje polemikę wyznawców obu religii. Przywołane przez Autorkę wersje legendy zdają się tworzyć wspólną płaszczyznę sporu, w którym te same postaci, mnich i jego uczeń - młodzieniec imieniem Mohammed, jawią się jako krzewiciele nowej religii objawionej, para heretyków - twórców popsutego chrześcijań stwa, czy wreszcie prawowierny chrześcijański misjonarz i jego niezbyt pojęt ny, w dodatku targany zmysłowymi skłonnościami wychowanek. Legendy o Bahirze-Sergiuszu doskonale oddają zatem nie tylko polemikę między islamem i chrześcijaństwem, lecz także jej skutek - budowanie odrębnych tożsamości wyznawców obu religii. Tekst Macieja Dawczyka również dotyczy międzyreligijnej polemiki. ^utor przedstawił poglądy Riccoldo da Monte di Croce, który w antyislam- skim traktacie filozoficznym starał się wykazać fałsz muzułmańskiej doktry ny. Włoski dominikanin wskazywał, że nauk Mahometa nie tylko nie można pogodzić z dogmatami religii chrześcijańskiej, lecz także z poglądami filo zofów antycznych, a zwłaszcza Arystotelesa, cenionego także przez Arabów. Kwestii muzułmańsko-chrześcijańskiego antagonizmu pośrednio dotyczy także tekst Tomasza Pełecha, w którym przedmiotem analizy stały się wier szowane partie drugiej księgi Historia Hierosolymitana Fulchera z Chartres. Dotyczyły one dokonań Baldwina I (1100-1118), króla Jerozolimy, któremu powstałe w wyniku pierwszej krucjaty państwo zawdzięczało przetrwanie i ugruntowanie swej pozycji na Bliskim Wschodzie. Fulcher, kapelan Baldwi na I, starał się poprzez odwołania do Biblii oraz twórczości Józefa Flawiusza wykreować pamięć o swym władcy jako „drugim Jozue". Dzięki dociekaniom Autora artykułu uzyskaliśmy zatem interesujący przykład wykorzystania wątków' z historii starotestamentowej dla nadania głębszego sensu wydarze niom związanym z rywalizacją łacinników i muzułmanów w Outremer. Osobny blok tematyczny niniejszego tomu tworzą studia poświęco ne Bizancjum, czyli z perspektywy łacinników, Wschodowi bliższemu. Europejskość greckojęzycznych Rzymian budzi czasem wątpliwości3, 3 Por. rozważania i głosy w dyskusji zawarte w tomie Słowiańszczyzna w tworzeniu Europy (X- XI1I/X1V w.). Pytania o strategię badań: europeizacja a przełom cywilizacyjny, red. S. Rosik, Wro cław 2008, stanowiącym pokłosie jednej z sekcji II Kongresu Mediewistów Polskich (Lublin, 19-21 września 2005). 8
The list of books you might like
