azerbaycan türk kültür derg s üzer ne br nceleme

326 Pages·2008·1.33 MB·Turkish

T.C.
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
TÜRK DİLİ BİLİM DALI

AZERBAYCAN
TÜRK KÜLTÜR DERGİSİ ÜZERİNE
BİR İNCELEME
YIL:1982- 1986, 239- 258. SAYILAR

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan

Devrim ŞENEL

NİĞDE- 2008

- 1 -
T.C.

NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
TÜRK DİLİ BİLİM DALI

AZERBAYCAN
TÜRK KÜLTÜR DERGİSİ ÜZERİNE
BİR İNCELEME
YIL:1982- 1986, 239- 258. SAYILAR

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan

Devrim ŞENEL

Danışman

Öğrt.Gör.Dr. Ahmet BÜYÜKAKKAŞ

NİĞDE- 2008

- 2 -
Onay ve Kabul Sayfası

Öğrt. Gör. Dr. Ahmet BÜYÜKAKKAŞ danışmanlığında Devrim ŞENEL tarafından
hazırlanan ‘AZERBAYCAN TÜRK KÜLTÜR DERGİSİ ÜZERİNE BİR
İNCELEME (YIL 1982-1986, 239.-258. SAYILAR)’ adlı bu çalışma jürimiz tarafından
Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında
Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Tarih:…/…./2008

JÜRİ:

Danışman : Öğrt. Gör. Dr. Ahmet BÜYÜKAKKAŞ
Üye : ……………………………………….
Üye :………………………………………..

ONAY:

Bu tezin kabulü Enstitü Yönetim Kurulu’nun ………………Tarih ve ………………......
Sayılı kararı ile onaylanmıştır.

Tarih:…./…../2008

Doç. Dr. Selen DOĞAN
Enstitü Müdürü

- 3 -
ÖZET

Hayatlarını Mili Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığına ve bu uğurda
mücadeleye adamış, yurtsever Azeri aydınların çabaları ile 2 Şubat 1949 tarihinde
Ankara’da ‘Azerbaycan Kültür Derneği’ kurulmuştur. Dernek faaliyetini 1 Nisan 1952’ye
kadar konferanslarla sürdürmüş; bu tarihten sonra Azerbaycan Türk Kültür Dergisi
yayınlanmaya başlamıştır.
Azerbaycan Türk Kültür Dergisi ulvi gayelerin bir sonucu olarak, bu gayelere hizmet
etmek için var olmuş bir dergidir. Azerbaycan’ın bağımsızlık uğrunda verdiği mücadele
ve diğer Türk halklarının Rusya’ya karşı yürüttüğü milli mücadele derginin başlıca
konusu olmuştur.
Yüksek Lisans tezi olarak yapılan bu çalışmanın amacı Azerbaycan Türk Kültür
dergisinin 1982- 1986 yılları arasında yayınlanan 239- 258. sayılı dergilerin sistematik
olarak incelenmesidir.
Dergi iki bölüm altında incelenmiştir. İlk bölümde Azerbaycan Türk Kültür
Dergisinin Azerbaycan- Türk kültür ve fikir hayatındaki yeri, künyesi, şekil ve içerik
özellikleri ile yazar kadrosu hakkında bilgi verilmiştir. Bunun dışında dergide bulunan
bütün malzemenin sistematik dökümünü içeren ‘İçindekiler Tablosu’ yer almıştır.
Tablo sonrası dergideki bilgiler tasnif edilerek ‘Tahlili Fihrist’ oluşturulmuştur.
Dergide yer alan malzeme ve yazılar makale, öykü, söyleşi, söylev, şiirler; duyurular,
düzeltmeler, fotoğraflar, reklamlar, taziyeler, tebrikler, tekzipler, telgraflar, teşekkürler
ayrı başlıklar altında toplanmıştır. Malzemeler sırası ile sayı, tarih, yazar adı, başlık,
sayfa, tür ve muhtevası açısından ele alınmıştır. Yazılar ve şiirler alfabetik sırayla ‘Yazar
Adlarına Göre’, ‘Konularına Göre’ ve ‘Türlerine Göre’ olmak üzere üç başlık altında
incelenmiştir.
İkinci bölümde okuyanın dergiyi tanımasına yardımcı olacak ve okuyanın fikir sahibi
olmasını sağlayabilecek yazılardan seçilmiş örneklere yer verildi. İkinci bölümün
devamında dergide yazısı yer alan yazarların ve şairlerin hayatları ve eserleri hakkında
bilgi verilmeye çalışıldı.

- 4 -
SUMMARY
Azerbaijan Culture Society/Association was founded on 2nd February 1949 with the
efforts of nationalist Azerbaijani intellectuals who devoted their lives to the independence
of National Azerbaijan Republic and to struggle for this sake. The association carried on
its activities through conferences until 1st April 1952. From then on, Azerbaijan Turk
Culture Journal began to be published.
Azerbaijan Turk Culture Journal is a journal which has existed as a result of high
goals and for the purpose of serving these goals. The struggle that Azerbaijan made for
the sake of independence and the nationalist struggle that other Turkish countries made
against Russia has been the major subject of the journal.
The aim of this study, which is done as a master thesis, is a systematic examination
of the journals numbered between 239 and 258, which were published between 1982 and
1986, of the Azerbaijan Turk Culture Journal.
The journal is examined under four sections. In the first section, information about
the journal’s identity, features of the journal’s structure and content, its author staff and
the journal’s place in Turkish cultural and ideal life is given.
In the second section, an Analytical Index is established classifying the information
in the journal. The materials in the journal are collected under eleven titles such as
writings (article, story, chat, and speech), poems, announcements, proof readings, photos,
advertisements, condolences, greetings, denials, telegraphs and thanking. Materials are
studied in terms of, respectively, volume, date, author’s name, title, page, genre and
content. Writings and poems are examined alphabetically under three topics respectively
“According to the Author Name”, “According to the Subjects” and “According to the
Genres”.
In the third section, selected samples which will help the reader to learn about the
journal and which may enable the reader to have an idea are included.
In the fourth section, information about the lives and works of the authors and poets
whose writings have existed in the journal is given.

- 5 -
ÖNSÖZ
Bağımsız Milli Azerbaycan Cumhuriyeti için canı gönülden mücadele eden yazarların
kurduğu ‘Azerbaycan Türk Kültür Dergisi’ 1 Nisan 1952 yılında yayın hayatına başlamış
ve ulvi gayeler doğrultusunda varlığını sürdüregelmiştir. Dergi Azerbaycan’ın fikrî ve
edebî yaşantısını ortaya koyarak bu yaşantının tanıtılmasını sağlamıştır.

Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanan bu çalışma, iki bölümden oluşmaktadır.İlk
bölümde derginin kimlik bilgileri ve içindekiler tablosu, tahlilî fihrist, ikinci bölümde
seçilmiş metinler, yazar ve şairlere ait biyografiler yer almıştır.

Çalışma sırasında Azerbaycan dergisinin imla ve üslûbuna sadık kalınarak, yazımlar
günümüz Türkçesine uyarlanmadan verilmeye gayret gösterilmiştir.

Tezin amacı, Türk dili ve edebiyatı alanında bu yönde yapılacak araştırmalara katkı
sağlayacak bir çalışma yapmaktır. Bu amaçla objektif bir bakışla ve titizlikle çalışıldı.
Çalışmanın bu alanda yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Dergi incelemesi sırasında inceleme metodu ve bilgi sağlama konusunda destek
aldığım değerli hocam Yrd.Doç.Dr. Hikmet KORAŞ’a, Öğr. Gör. Dr. Ahmet
BÜYÜKAKKAŞ’a ; tez yazımımda bana büyük destek olan eşim Ufuk ŞENEL’e, her
zaman yanımda olan sevgili aileme candan teşekkür ve sonsuz saygılar sunarım.

2008
DEVRİM ŞENEL

- 6 -
İÇİNDEKİLER

Sayfa No
ONAY SAYFASI………………………………………………………………….3
ÖZET…………………………………………………………………………. …..4
SUMMARY…………………………………………………………………..........5
ÖNSÖZ…………………………………………………………………………….6
KISALTMALAR……………………………………………………………….. 13
GİRİŞ……………………………………………………………………………..14

Birinci Bölüm
İNCELEME

1. Derginin Basın ve Yayın Hayatımızdaki Yeri

A. Derginin Yayın Serüveni……………………………………….. ……19
B. Derginin Şekil Özellikleri………………………………………. ……20
C. Derginin Muhteva Özellikleri……………………………………. …21
D. Derginin Yazar Kadrosu ve İçindekiler Tablosu…………….. ….. 24

2. Tahlilî Fihrist

A. Yazar Adına Göre Yazılar……………………….……………. ……. 76

B. Konulara Göre Yazılar……………………………….………………104
1. Edebî Şahsiyetler Üzerine Yazılmış Yazılar………….…………. 104
2. Edebî Yazılar………………………………………………. ............105
3. Fikrî Yazılar……………………………………………………….. 106
4. Güncel Yazılar………………………………………………........... 107
- 7 -
5. İlmî Yazılar………………………………………………...................108
6. Siyasi Şahsiyetler Üzerine YazılmışYazılar …...…………..... .. ….109
7. Siyasi Edebî Şahsiyetler Üzerine YazılmışYazılar.……..................110
8. Siyasi Yazılar………………………………………………………... 112
9. Tarihî Yazılar ……………………………………………. ……….. 116

C. Türüne Göre Yazılar

Edebî Türler
1. Anı………………………………………………………………… 118
2. Biyografi……………………………………………………………118
3. Eleştiri………………………………………………………………120
4. Fıkra………………………………………………………. ……….120
5. Öykü……………………………………………………… . ………120
6. Röportaj…………………………………………………………….121
7. Söyleşi……………………………………………………………….121
8. Söylev……………………………………………………………….122
9. Makale………………………………………………………………124
10. Şiir..……………………………………………………………….. .131

10.1. Yazar Adına Göre Şiirler……………………………………………….. 131

10. 2. Konulara Göre Şiirler……………………….……………………….…..137

10.2.1. Ana Dili Üzerine Yazılmış Şiirler…………..……………………… ..137
10.2.2. Aşk ve Sevgi Üzerine Yazılmış Şiirler…….…………………………137
10. 2.3. Azerbaycan’ın İşgali ve Sovyet Zulmü Üzerine Yazılmış Şiirler….137
10.2.4. Çeşitli Duygular Üzerine Yazılmış Şiirler……………………….......139
10.2.5. Doğa Sevgisi ve Güzellikleri Üzerine Yazılmış Şiirler…..…………140
10.2.6. Edebî ve Siyasi Şahsiyetler Üzerine Yazılmış Şiirler………………. 140
- 8 -
10.2.7. Fikrî Konular Üzerine Yazılmış Şiirler…………………………......141
10.2.8. Hürriyet Özlemi Üzerine Yazılmış Şiirler…………………………..141
10.2.9. Kahramanlık Konusu İşleyen Şiirler………………………………..141
10.2.10. Tarihî Konular Üzerine Yazılmış Şiirler………………………......141
10.2.11. Vatan Sevgisi Üzerine Yazılmış Şiirler…………………………….141

10.3. Türüne Göre Şiirler………………………………………………………. …144

10.3.1. Dramatik Şiirler………. …….…………………………………… …..144
10.3.2. Epik Şiirler…………………………………………………………. …144
10.3.3. Lirik Şiirler………………….….….. . ……………………………. …145
10.3.4. Pastoral Şiirler……………….……… . ………………………………150

Edebî Olmayan Türler
1. Araştırma………………………………………………………..………………151
2. Bildiri………………………………………………………...............................151
3. Düzeltme……………………………………………….……………………….151
4. Haber……………………………………………………………. …………….151
5. İlan…………………………………………………………………………….. 155
6. Kutlama………………………………………………………………………..158
7. Sözlük…………………………………………………………………………..158
8. Tanıtım…………………………………………………………………………159
9. Tarih……………………………………………………………………………159
10. Taziye……………. ……………………………………………………………160
11. Telgraf………………………………………………………………………...161
12.Teşekkür.………………………………………………………………………161
13. Duyuru.. .……………………………………………………………………162
14.Fotoğraf. .. ……………………………………………………………………166
15. Reklâm………………………………………………………………………...174

- 9 -
İkinci Bölüm
SEÇİLMİŞ YAZILAR

A. Dil ve Edebiyatla İlgili Yazılar………………………………………………..178

1. Türk Boylarında Hızır İnancı…………………………………………………..179
2.Azerbaycan Tiyatrosu…………………………………………………………....188
3. Alageyik Masalı………………………………………………………………….191
4. Azerbaycan’da Sanat Hayatı…………………………………………………...192
5. Azerbaycan Ruhunu Şiirlerde Yaşatan Şair…………………………. ………194
6. Sensiz Hayatı Neylerem…………………………………………………………199

B. Fikrî Yazılar…………………………………………………………………….201

1. Karanlığa İtilen Dünya………………………………………………………… 202
2. Azerbaycan Yakın Tarihine Kısa Bir Bakış……………………………. …….205
3. Sovyet Rusya’daki Yeni Gelişmeler………………………...………………….207
4. Zulm ile Abad Olanın Sonu Berbat Olur……………………..………………210
5. 27 Nisan Karanlığında Azerbaycan…………………………….………...........213
6. Azerbaycan Başkenti Bakû’nün Adı Hakkında Tarihî Kayıtlar…………….216
7. Cumhuriyetimizin 60. Kuruluş Yıldönümünü Kutluyoruz…………….. …..220
8. Büyük Siyasi Organizatör M.Emin Resulzade………………………………..223
9.Sayın Dost ve Üyelerimizin Dikkatine…………………………….…….. …….227
10. Kırım Türkleri 40 yıldır Sürgünde……………………………………. …….228
11. Batan Güneş………………………………………………………………….. .233
12. Dostum Bahri Dağdaş…………………………………………………. …….234
13. Şekilce de Muhtevaca da Ruslaştırılma………………………………. ……. 236
14. Milli Kader Birliğine Dair…………………………………………..…………242
15.Bulgaristan Türklerinin Dramı………………………………………………. 244
16. Hoş Gelişler Ola……………………………………………………….…….... 246
17. Eruh olayları-Enver Ergun ve Yunus Emre…………………………… ….. 252
- 10 -