Antonio Noriega Varela : vida e obra

585 Pages·2008·14.61 MB·Spanish

II.2.4. Poemas non recompilados
597

1

A M. Curros Enríquez
Pregrina difunta que bota us soniños
ó rente dos santos, cinguida de groria,
aló á media noite, cando o moucho pía,
pra apañar froliñas ergueuse da cova;
5­ i á luz do Santismo, que bruxuleaba,
sin facer barullo, no mandil xuntounas
pecando de acexo, icousiña galana!,
com'o rapiñeiro, que agrimado rouba.
"Son da excelsa terra, -murmuxou quediño-,
1 0­ ivenia ó gran poeta, que inda me recorda!";
i antes de que o_. Eterno se desperguizase...,
coas frores no seo volveuse prá cova.
Métrica
Romance, 12 (-A-A) con rima en o-a.
Edicións anteriores

JNP, 134.
,Leva como datación final «Foz, 28-9-04»; poema composto con motivo da
homenaxe que se brindou ao poeta Curros Enríquez na cidade da Coruña no mes de
outubro de 1904; foi impreso nese ano en folla solta e recollido, xunto con outros,
en JNP.
Variantes e comentarios
Tamén en 1908, con motivo da morte do autor de Aires da miña terra, Noriega lle
dedicou outro poema: vid. M 12.
2.- d'os
3.- cand'o

4.- pr'apañar // d' a

5.- y-á
6.- n-o
7.- d'acexo
9.- d'a ^
Tamén usa o verbo n:urmuxar en PEX 1.17 (murmuxaban os regatos).

10.- benia // q u' i n d a .

11.- y-antes .

12.- c'o-as // n-o // p r a
598

Irmao: ^eu che axudo!, pousa
tamaña cruz ond'a miña,
partirémo-la fariña
i a sal, inon teño outra cousa!
5 Vai ora en paz, suca a chousa,
trolla, que é bon Dios, o rego
i, ó cabo do ruín trafego,
farto de penas e papas,
i chámame pra ir ver as guapas,
1 0 que xunta na fía o cego!
Métrica --
Décima, 8 (abbaaccddc).
Edicións anteriores
Coruña Moderna, Coruña, n° 44, 31.12.1905.
Leva a indicación final de «Foz».
Variantes e comentarios
A edición deste texto é moi deficiente, pois está chea de erros evidentes, que
procuraremos corrixir; sen dúbida son alleos ao autor.
1.- Hirmao // ch'ayudo
A forma verbal ayudo é un erro de impresión claro; o autor nunca empregaría
esta forma castelanizada do verbo, que non aparece en ningún poema.
3.- partiremo a fariña
Tamén ^ aquí hai un novo erro; o máis probábel é que este se producise ao querer
representar ^ a asimilación do artigo, polo que a trascribimos, aínda que tamén
podería ser partiremos a fariña; o autor non segue ningún criterio especial para a
representación ou non deste fenómeno de fonética sintáctica.
4.- y-a // ten'outra
Aquí tería que estar escrito polo autor teñ'outra.
5.- suc'a
6.- qu'é
Despois de sucar, hai que trollar ou 'achanzai a terra.
7.- y-8 // d' o
En rutn débese contar unha soa sílaba para que o verso conte como octosílabo.
9.- ;chámame para ir á ver as guapas!
Así o verso tería 10 sílabas, rompendo coa regularidade métrica da décima, feito
insólito no autor, que é un magnífico versificador con pleno dominio dos metros e
estrofas clásicos; . non se dan casos similares na súa obra, polo que recompomos o
verso, deixando nas oito sílabas, que seguramente lle deu; ademais, emprega
habitualmente a preposición pra, botando man de para cando precisa unha sílaba
máis, caso inverso a este.
10.- n - a
599
3
Dios lles día ós que se van
montes de ouro noutra terra,
i a min os aires da serra
e boa anada de pan;
5 se, en pasando de Gontán,
non miden mellor o viño,
desbravar quero un palmiño
da Galicia, ^a probe mai!,
que en tódolos sitios hai
10 cen leguas de mal camiño...
M ri

Décima, 8 (abbaaccddc).
Edicións anteriores
Galicia. Revista quincenal ilustrada, Madrid, n° 16, 15.3.1907; Mondoñedo, n° 105,
15.3.1907; El Eco de Santiago, Santiago de Compostela, 11.12.1907; ECA, 416.
En G e ECA leva ao final a indicación «Foz».
Variantes e comentarios
Cfr. tematicamente con E 10: Os brañegos que se van...

1.- ll'es MD, ES // de a os que E S

2.- d'ouro G, MD, ES, ECA // n'outra G, MD, ES; n-outra ECA

3.- y-a G, MD, ES, ECA // d'a G, MD, ES

5.- en pasando G// si MD, ES

Para Gontán vid. nota a M 5.8.
7.- tórneme sempre o cariño G

8.- de G; d'a MD, ES

9.- qu'en G, MD, ES, ECA // todol-os G, MD, ES // hay G, MD, ES, ECA
600

4

A un brañego
iDeixa rodar o mundo!, ti procura
imitar os teus pais, os teus avós;
Dios éche santo vello, sirve a Dios,
practicando o que manda o señor cura.
A te-lo corpo forte e a alma pura
limita, si eres cordo, as ambiciós;
casa o teu corazón cos corazós,
que proclaman da aldea a fermosura.
Non é xente de honor_ a que te engaña;
non digas que o que marcha a terra extraña,
vai ben libre de verse en bravo apuro;
i inda che hai quen de fame aló regaña! :
cala, e come o centeo da montaña,
Métrica
Soneto, 11 (ABBA ABBA CCD CCD}.
Edicións anteriores
Mondoñedo, n° 81, 19.6.1907; El Eco de Villalba, n° 4, 1.4.1908; CPI.

En MD 'e EV leva a indicación final «Foz».

Variantes ^e comentario
Soneto da suposta etapa redencionista do autor en Foz, que desprende
conformismo e relixiosidade, de acordo coa liña ideolóxica do autor (vid. I.2.3).
Igual que en E 10 e PNR 3, aborda con desconfianza e ironía o tema da emigración.
0.- En CPI non leva título.

2.- abós MD, EV, CPI

3.- sirv'á MD, EV, CPI

4.- practicand'o MD, EV, CPI

5.- tel'o MD, EV, CPI

7.- cas'o MD, EV, CPI // c'os MD, EV, CPI
8.- d'aldea MD, EV, CPI
9.- d'honor MD, EV; d'honrar CPI // t'engaña MD, EV, CPI
10.- march'a MD, EV, CPI
11.- grav'apuro MD; brav'apuro EV, CPI
12.- ch'hay MD, EV, CPI ^
13.- d'a MD, EV, CPI
601
i amoléceo no leite, si está duro.
14.- y-amoleceo MD, EV, CPI
602

Tiña razón o que das zocas dixo
que llas daban ó demo e non as quixo:
o demo anda descalzo de pé e perna,
ou con alparagatas se goberna.
5 Máis ^,que zocas lle daban?, ^das chinelas?,
/,das cubertas, quizá? !Donde irán elas!
Chairego, si ás que calzas non se chama,
víñanme ben a min pra tripar lama.
Hai que vivir na aldea e ver camiños;
10 imetinme nun rosal hastrci os fuciños!
-Tu te-las zocas novas e aínda campas;
as miñas xa fenderon i están lampas.
-Chairego, ipago a parva, si me trocas
polas miñas zoquiñas as túas zocas!
15 -Entérrome na lama hastra as orellas,
itrócame as zocas novas polas vellas!
Métrica
8 pareados, 11 (AA BB CC ...).
Edicións ^ anteriores
^
Mondoñedo, n4 101, 8.10.1907; El Eco de Villalóa, n°.7, 1.6.1908.
Variantes e comentarios
1.- d'as MD, EV
2.- Il'as MD, EV // non-as MD, EV
5.- d'as MD, EV
6.- d'as MD, EV
8.- Hay MD, EV // n'aldea MD, EV // camiñas E V
10.- hastr'os MD, EV
11.- tel-as MD, EV
12.- y-están MD, EV
Para o adxectivo lampas aplicado a zocas algúns dicionarios recollen o significado
de 'que están desferradas polo uso'.
14.- pol-as MD, EV .
15.- hastr'as MD, EV
16.- pol-as MD, EV
603

6

A miña filliña Paz
Frol sinxeliña, frol éntre-las frores
de grato arrecender, prácida esencia:
es tu nos ermos tristes da existencia
a que inda espalla no meu lar olores;
5­ cando o fado feroz cos seus rigores
contra min se encarniza, sin cremencia,
unha defensa alcontro: itúa inocencia!,
unha sola menciña: ios teus amores!
Queira Dios, queira Dios, cousa galana,
10 que cando teña a cabeciña cana,
xeado o corazón, airada a sorte...,
Métrica
Soneto,­ 11 (ABBA ABBA CCD EED).
Edicións anteriores
El Eco de Villalba, n° 25, 1.3.1909; CPI.
En CPI consta que está tirado de Aurora, de Vilalba ( 1), que comezou a súa
publicación en 1918.
Variantes e comentario
0.- ^En EV, despois do título figura «De D. Antonio Bello, redactor de Vida Gallega»
(2), polo que o soneto debeu ser composto a instancias deste xornalista, para llo
dedicar á súa propia filla, pois o poeta non tivo ningunha con ese nome.
1.- entrel-as E V
O contexto sintáctico non debía propiciar o uso aquí (éntre-las) da segunda forma
do artigo; talvez sexa debido a contaminación con outras fórmulas, como tódalas,
ámbalas, entrámbalas...
3.- d'a EV, CPI
4.- qu'inda EV, CPI // lar dores CPI
A variante dores de CPI é un claro erro, pois rompe coa medida do verso e non
encaixa no sentido do mesmo.
5.- cand'o EV, CPI // c'os EV, CPI
6.- s'encarniza EV, CPI
7.- defens'alcontro EV, CPI
8.- As similicadencias, que caracterizan a serie dos 21 sonetos de Do Ermo, tamén
as podemos ver nestoutros correspondentes á primeira época do autor (vv. 7-$).
10.- teñ'a EV, CPI
11.- xead'o EV, CPI // airad'a EV, CPI
604

ioh, queira Dios que no me atope solo,
sin a luz dos teus ollos pra consolo,
ó verme casi inerte, frente á morte!
12.- m'atope E V
13.- d'os EV, CPI
14.- cas'inerte EV; casimente CPI // frent'á morte EV; frent'a á morte
CPI