Alışveriş Merkezlerine Karşı Kent Merkezi(*) PDF
Preview Alışveriş Merkezlerine Karşı Kent Merkezi(*)
Alışveriş Merkezlerine Karşı Kent Merkezi(*) Banu AKSEL GÜRÜN ODTÜ Araştırma Görevlisi 1950’lerden bu yana ticari faaliyetlerin kent geçici ve kalıcı olmak üzerinde iki başlık altında merkezlerinden alışveriş bileşiklerine kay- toplayabiliriz. Geçici olanlar pazarlar ve fuarlar, dığı gözlenmektedir. Bu sıçrama ilk olarak kalıcı olanlar ise kapanlar, dükkanlar, bonmarşe- 1920’lerde merkezileşmiş kentsel dokunun ulaşım ler, posta ile satış yapan dükkanlar, supermarket- hatlarını takip etmesiyle başlamıştır. Daha sonra ler, fabrikadan satış dükkanları, hipermarketler, 1930’larda, otomobil sahipliliği artma, 2. Dünya üründe özelleşmiş toptan satıcılardır. Savaşı ile birlikte kentsel yayılma hız kazanmış, Tarihin her döneminde ticaret dışında farklı şehirlerarası yolların ve modern ticari kompleksle- etkinlikleri de içinde barındıran alışveriş bile- rin gelişimi ile “dağılma” olgusu ortaya çıkmıştır şikleri kentlerde var olmuşlardır. Bunlar bazen (Chapin, 1965). Kent dışında yer alan alışveriş bir saray, bir cami, bir sergi salonu, bir tiyatro merkezlerinin sayısı gün geçtikçe artmakta ve ama her zaman insanlar için bir toplumsallaşma artmaya devam etmektedir. Bugün, zamanında ve biraraya gelme mekanı olmuşlardır. Alışveriş dükkanların, kentsel hizmetlerin ve kentlilerin bileşikleri aynı çatı altında toplanmış dükkanlar ve mekanı olan kent merkezi, mekansal ve toplumsal aynı çatı altında tasarlanmış ve yönetilen dükkan- boyutlarda tüccar ve girişimcinin leyhinde seçi- lar olmak üzere iki başlık altında incelenebilirler. len yerler ile rekabet etmek zorunda kalmaktadır. Agoralar, forumlar, panayırlar, çarşılar, hanlar ve Alışveriş merkezlerinin etkisinin büyüklüğü sayısı kervansaraylar, kapalı pasajlar aynı çatı altında ve nerede inşa edildiği ile doğrudan ilişkilidir. toplanmış alışveriş bileşikleridir. Aynı çatı altında Amerika’da alışveriş bileşiklerinin varlığı kent- tasarlanmış ve yönetilen alışveriş bileşikleri ise lerin yokoluşunu simgelemektedir. bedestenler, çarşılar, mahalli, semt, bölgesel ve bölgeler- üstü alışveriş merkezleridir. Tarih boyunca ticari etkinliklikler iki farklı mekansal örgütlenme içinde varolur: alışveriş “Alışveriş merkezi” kavramı yeni ortaya çıkmış bir yerleri ve alışveriş bileşikleri. Alışveriş yerlerinde kavram değildir. Toplumlar büyüdükçe, dükkanlar sadece ticari alışveriş söz konusu iken, alışveriş ve pazarlar gelişip plansız alışveriş merkezlerini bileşiklerinde ise bunun yanı sıra restoranlar, sine- yaratmış, daha sonra planlı alışveriş merkezleri malar, galeriler, çocuk oyun alanları vs. bulunur. ortaya çıkmıştır (Beddington, 1991). Bedestenler Alışveriş yerlerinde insan- insan arasında, insan ve çarşılar ilk alışveriş merkezleri olarak kabul meta arasında kurulan tek ilişki para üzerindendir. edilebilirler. Alışveriş merkezleri ticaret işlevle- Alışveriş yerleri ticaret dışında bir faaliyet gös- rinin yanı sıra sinemalar, restoranlar, hatta mini termeyen ekonomik yapılardır. Alışveriş yerlerini golf sahalarını dahi bünyelerinde barındırabilirler PLANLAMA * Aksel, B., 2000 “Is A Commercial Complez an Urban Center? A Case Study: Bilkent Center, Ankara”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, PLANLAMA 2005/1 Basılmamış Yüksek Lisans Tezi’nden yazılmıştır. 2005/1 62 63 (Cadwallader, 1967). Bunların yanı sıra büyük bir ve ayrışma; merkezileşme ve merkezsizleşme açık- kapalı otopark alanına da sahiptirler. Gruen (desentralizasyon); istila ve yerine geçme de ve Smith (1960) alışveriş merkezlerinde bir insanın kentsel alan kullanımlarını etkileyen toplumsal ticari faaliyetlerinin yanı sıra, kültürel, toplumsal, durumlardır. İşyerlerinin ve ticaretin baskınlığı, yurttaşlık ve dinlenme etkinliklerini de karşılaya- az sayıda açık alana sahip merkezi alanlarda bileceğini belirtmişlerdir. bir alışveriş merkezinin yüksek arazi fiyatları ve yüksek arazi vergileri; dört önemli özelliğini vardır. İlk ve önemlisi ara- konut alanlarının kent merkezi dışında yer seç- Sorgulanması zinin ve binanın tek bir kuruma aidiyeti, ve farklı mesi; açık alanların park alanları veya binalar ile, gereken, son faaliyetlerin farklı kurumlarca işletilebilmesidir. konut kullanımının işyeri kullanımı tarafından teknoloji ile Bunu takiben dengeli bir ürün ve hizmet dağılımı istila edilmesi kentlerin içinde bulunduğu süreç- olmalıdır. Alışveriş merkezinin tasarımı iletişime lerden sadece birkaçıdır. Tüm bu süreçler kent donatılmış, olanak sağlamalı, düzenli bir yapıda, hem toplu- merkezlerinin yaşanılabilirliğini olumsuz yönde en iyi yerde mun hem de merkezin çıkarı için olmalıdır. Ve son etkilemiş, ve çözülmelerine neden olmuştur. İşte konumlan- olarak merkez bulunduğu konumun ihtiyaçlarını bu noktada merkezde yer alan alışveriş merkez- dırılmış, karşılayabilecek büyüklükte mahalli, semt, bölge- leri kent merkezlerini desteklemişlerdir. Yapısal sel ya da bölgeler- üstü olmalıdır. olarak kapalı, denetim altında, tamamen yaya- birçok işlevi laştırılmış, çok işlevli ve yeterli park alanları ile Bugünün alışveriş bileşikleri tarihi alışveriş barındıran kent merkezlerinin en işlek ve kalabalık noktaları merkezlerinden farklılık göstermektedirler. mükemmel üzerinde konumlanmışlardır. Bir sonraki aşamada Tarihi alışveriş bileşikleri zamanının kamusal ise, kent merkezlerinin tüm olanaklarını içerisinde mimariye alanları olma özelliği göstermeleriydi. Onlar barındırarak merkezlerin dışına taşınmışlardır. Bu sahip alış- dönemlerinin kent merkezi işlevini üstlenmiş sürecin sonucunda kent merkezlerine ticari ve olduklarından yapılarında bir kent merkezinin veriş mer- toplumsal eğilim azalmış ve hatta “kent merkez- tüm işlevlerini içlerinde barındırırlar. Günümüzün lerinden bağımsız bir nesil yetişme”sine (Hughes, kezlerinin alışveriş bileşikleri de daha öncekileri gibi kent 1974) neden olmuşlardır. gerçekten merkezlerinin tüm faaliyetlerini barındırmakta, Bugün kent merkezleri ve alt merkezler ulaşıla- yaşlısından gencine, zengininden fakirine her- birer kent- bilirlik, çeşitlilik, kamusal güvenlik, farklı alan kese açık demokratik bir görünüme sahip gibi sel merkez kullanımları, kentsel tasarım ve idameden eksik görünseler de bir kurum tarafından idare edilen, olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Halbuki, özelliği gös- istenildiği an kapatılabilen özelleştirilmiş kamu- diğer taraftan alışveriş merkezleri, hiçbir tarihi terip göster- sal alanlardır. Ekonomik, mekansal ve toplumsal ve kültürel kimliğe, ve ekonomik canlılığa sahip açılardan, alışveriş bileşikleri günümüzün kent mediğidir. olmadan, kentsel merkezlerdeki kadar ticari merkezi simulasyonlarıdır. işlevlere sahiptirler. Ticari işlevlerin ötesinde Modern merkezler arazinin uygun ve ucuz olduğu işyerlerini ve çalışma alanlarını, hatta toplumsal, kent dışında yer seçmeye eğilimlidirler. Kent kültürel ve eğlence işlevlerini de bünyelerinde dışında yer seçen alışveriş bileşikleri, kent mer- barındırmaktadırlar. Ekonomik, toplumsal ve kezi ve alt merkezleri ile rekabet durumundadırlar. mekansal bakış açılarından incelendiğinde alış- Tartışmanın bir yanında kentin ve kentlinin tarihi, veriş merkezlerinin birer kentsel merkez taklidi kültürel ve toplumsal yapısına sahip fakat değişim olduğu iddia edilebilir. Sorgulanması gereken, süreçlerine ayak uyduramayan bir kent merkezi son teknoloji ile donatılmış, en iyi yerde konum- (Gallion and Eisner, 1963) diğer yanında ise tek- landırılmış, birçok işlevi barındıran mükemmel nolojik donanıma sahip, mükemmel bir mimari mimariye sahip alışveriş merkezlerinin gerçekten yapıda, en ulaşılabilir yerde konumlanmış ve birer kentsel merkez özelliği gösterip gösterme- birçok işlev ile desteklenmiş alışveriş bileşikleri diğidir. bulunmaktadır. Erken sanayileşme döneminde gelişmiş olan kentlerde fabrikalar, limanlar, depolar, işyer- KENT MERKEZİNDEN ALIŞVERİŞ leri, istasyonlar, dükkanlar, tiyatrolar, eğitim KOMPLEKSİNE birimleri, kütüphaneler ve insan çeken işlevler İnsan davranışları kentsel alan kullanımlarının dahil birçok yapı ve kurum kent merkezlerinde PLANLAMA PLANLAMA belirleyicisi konumundayken, hakimiyet, düşüş yer seçmişlerdir. İlk dönemlerde bu faaliyetlerin 2005/1 2005/1 64 65 merkezde yoğunlaşması, uygun erişilebilirlik riş alışkanlıkları kent- dışı alışveriş merkezlerinin olanakları sağlamasındandı. Bundan dolayıdır ki oluşmasını sağlayan çevresel nedenlerdir (Kelly, toplu taşım sistemlerinin gelişmesinin başlaması 1956). Trafiğin yoğunlaşması ve ulaşım problem- ile insanların en uğrak yeri olan merkezde yoğun- lerinin artması ile “yayalaştırılmış alışveriş” için laşmaya başlaması eş zamanlıdır. Roebuck (1974) bir gereklilik doğurmuştur. Araba sahipliliğinin erken endüstrileşme dönemi kentleri tanımlı, toplu artması, bakımlı yolların ve kent dışı arazilerin taşımın ve kamusal hayatın canlandığı merkez- uygunluğu sonucunda yönetilen, denetimli bir lerin etrafına kurulmuş bu kentlerin hoşnutsuz ticari birim olan, etrafındaki yaşam alanlarından yaşam alanlarına sahip olduğu, kirli, gürültülü, ulaşılabilirliğin sağlandığı ve yaya dolaşımına aşırı kalabalık ve yüksek suç oranlarına sahip imkan sağlayan alışveriş merkezlerin ortaya çık- olduklarını belirtmiştir. masına neden olmuşlardır (Beddington, 1991). “Alışveriş zamanı” olgusunun değişmesi ve geliş- Kent merkezleri önceleri ulaşım kesişim ve erişim mesiyle, kentlerde gezinmektense alışveriş mer- noktasıydı. Özel arabaların ana ulaşım aracı olma- kezlerinde dolaşmak tercih edilmeye başlamıştır sıyla birlikte, kent merkezlerinde trafik sıkışıklığı (Crawford, 1995). Bunun en belirgin göstergesi gözlenmeye başlamıştır. Yirminci yüzyılda araba alışveriş merkezlerinin 1960larda yirmi dakika kentin fiziksel yapısını ve biçimini yaratan bir güç olan ziyaret süresinin, bugün üç saate çıkmış olmaya başlamıştır. Araba- kenti merkezsiz bir olmasıdır. Alışveriş merkezleri yeterli otopark kentdir (Roebuck, 1974). Whtye’a (1990) göre alanları ile sinemalar, restoranlar, tiyatrolar ve yapısını kaybeden, arabaya daha bağımlı hale farklı eğlence hizmetleri sunmaya başladıktan gelen, yayaları ve ticareti sokaktan mahrum bıra- sonra vakit geçirme açısından önemli mekanlar kan kentlerin, sayıları her geçen gün artmaktadır. olmaya başlamışlardır. Araba birçok insanın özel taşımı kullanmasına Alışveriş merkezlerinin gelişim tarihi, plancılara imkan sağlamış ve kentsel dokunun değişmesine fiziksel tasarım ile toplumsal yapıyı birlikte neden olmuştur. Arabanın bu olanağı sağlaması düşünmek için bir yol açmıştır. Alışveriş merkez- sonucu insanların büyük bir çoğunluğu kentlerin leri hareketinin kuramcıları olan, Victor Gruen dışında yaşamak için ev ve işyerleri arasında uzun (1973) ve James Rouse, denetimli merkezlerin mesafeler yolculuk etmekten çekinmemektedirler. yaratılmasının, bilinen sıkıntıların olmadığı Redford kent merkezlerinin yaşadığı sorunların bir kent yaratmak kadar heyecan verici oldu- temelinde Yirminci yüzyılın kentsel gelişiminin ğunu iddia etmişlerdir. Bu bağlamda, alışveriş temelini oluşturan banliyöleşmeyi (suburbaniza- merkezleri kent merkezlerinin tüm üstünlük tion) göstermiştir. ve olanaklarına sahip olmakla birlikte hiçbir Konut nüfusunun kent merkezi ve çevresinden olumsuzluğunu taşımamaktadırlar. Bir alışveriş ayrılması ekonomik hayatı da etkilemiştir. Res- merkezinde yaya dolaşımı güvenli, park alanları toranlar, bonmarşeler, tiyatrolar, sinemalar, ulusal uygun, tüm gelir gruplarına açık, ve mükemmel ve kültürel işlevler, sanat galerileri, kütüphaneler alışveriş çevre koşullarını sağlayan, dengeli ürün ve spor merkezleri, kamu binaları ve bir çok yatı- ve hizmet sunulmaktadr (Ketchum, 1948). rımcı firmalar kentten dışarı doğru uzanan ticari Ulaşılabilirlik açısından en iyi noktada ve ticari koridorlarda yer seçmeye başlamışlardır. Alışveriş işlevlerin en yoğun olduğu kentsel iş alanları merkezleri bu kentsel yayılmanın doğal bir sonucu geleneksel olarak kentsel yaşamın ve kentle olarak ortaya çıkmışlardır. Bu banliyöleşmenin ilgili herşeyin dönüştüğü mekanlardır. Bir çok (suburbanization) altında yatan en önemli neden- kent merkezi modern ihtiyaçlara karşılık vere- lerden biri de araba sahipliliğindeki artış, bir diğeri meyecek bir konumda yer almakta, ve Leigh’e de kent dışındaki alanların arazi fiyatlarının ve (Dawson, 1995) göre “mekansal esneklik” ve vergilerinin düşük olmasıdır (Ketchum, 1948, “seçici pazar yönelmesi” gibi kavramlar “mer- Roebuck, 1974). kezi yer” ve “kent- çapında pazar yönelmesi” Kentsel nüfusun merkezsizleşmesi (decentraliza- kavramlarının yerini almalıdırlar. Kentsel çalışma tion), araba kullanımın ve kent merkezlerindeki alanları özelleşmiş işlevlerin bir çoğunu bünye- kalabalığın artması, kent merkezlerinde ekonomik sinde barındırabilmekte fakat toptan ticareti kent PLANLAMA PLANLAMA ve park koşullarının olmayışı ve değişen alışve- dışı alışveriş merkezleri tarafından parçalanmıştır. 2005/1 2005/1 64 65 Kent-dışı Rekabeti sürdürebilmek için kent merkezlerinde kentlilere nasıl ve ne zaman alışveriş edileceğini alışveriş bazı basit dönüşümlere olanak sağlanmalıdır ve açılış ve kapanış saatlerini zorla kabul ettiren (Dawson, 1995). seçilmemiş ve kamusal sorumluluğu olmayan merkezle- girişimlerdir. Kamuya ait değerli alanlar, seçil- Kent-dışı alışveriş merkezlerinin sayısı arttıkça, rinin sayısı miş yerel yönetimler tarafından değil yerel ihtiyaç daha fazla işlev ve kentsel yaşam kent merkezle- arttıkça, daha ve değerlere aldırış etmeyen sadece kendi karını rinden uzaklaştıkça, boş dükkanlar, terk edilmiş fazla işlev düşünen alışveriş merkezi sahipleri tarafından kent merkezleri ve sokaklar gelişmiş ülkelerin denetim altına alınmaya başlamışlardır. Alışveriş ve kentsel en önemli problemleri olarak görünmektedir. merkezleri saf ticaretin ötesine geçmişler, yeni yaşam kent Geleneksel merkezlerin işlevsel yığılma üstün- toplumsal denetim ve ayrışma tarzına bürün- lüklerini ve ulaşım ağındaki öncülüğünü kay- merkezle- müşler, arınmış, konforlu ve edilgenleştirilmiş betmesi, kent merkezlerinin politik, ekonomik, rinden uzak- mekanlar olup, kentsel yoksulluk, kentsel çöküş toplumsal ve simgesel yapısının çözülmesine ve toplumsal protesto gibi toplumun tüm kötü laştıkça, boş neden olmuştur. Kentler, oluşumlarını başarılı yanlarını kendi dışlarında bırakmışlardır. Alışveriş dükkanlar, bir ticari yapıya dayandırdıkları için, bu yapının merkezleri artık “yeni kapamalar” terimi ile adlan- zarar görmesiyle büyük bir tehlike ile karşı karşıya terk edilmiş dırılmaktadırlar. Geceleri merkezler kilitlenmekte kalmışlar ve kentlerin kalbi olan merkezler de bu kent merkez- ve büyük bir kamusal arazi görüntüsü birdenbire süreçten etkilenmişlerdir (Miles, 1998). Merke- leri ve sokak- zileşmenin yokoluşunun bir sonucu, mekanın ve yerel insanların sınırlarından çıkarılmaktadırlar. Insanların kamusal alan olarak düşündükleri bir lar gelişmiş konumun kültürel hissinin kayboluşudur. Başka yer bir anda özel mülke dönüşmektedir. bir sonucu ise kent merkezinin insan hayatındaki ülkelerin önemini yitirmesi olmuş, ve insan merkezi hiç Bir çok alışveriş merkezi tasarlanırken ve inşa en önemli ziyaret etmeden yaşayabilir ve çalışabilir duruma edilirken kent içinde kentler olarak düşünülmek- problemleri gelmiştir. tedirler (Spitz ve Flaschner, 1980). Alışveriş mer- olarak görün- kezlerinin kent yaşamını, Amerika’da ise kentlerin Shields (1992) alışveriş merkezlerinin ticaret mektedir. yokoluşunu simgelediği iddia edilmiştir. Sudjic için “sahipli kamusal alanlar” olarak, pazarlar (Miles, 1998) alışveriş tipleri mi kentin doğasına gibi geleneksel kamusal alan olarak, müzeler şekil vermekte yoksa kentler mi alışverişin nasıl gibi kamusal binalar ve yapılar olarak, çevrenin olacağına yön vermektedir diye sormuştur. Varılan çoğunluğu için kalıcı kamusal alanlar olarak sonuç şudur ki bu süreç her ikisin arasındadır: geliştiğini ileri sürmüştür. Marling’e (Miles, pazardan bonmarşelere, kent merkezinden alış- 1998) göre ise “kentsel gerçeklik alışveriş Şekil 1: Ankara Kenti veriş bileşiklerine. Arazi Kullanımı merkezlerinin sahteliği ile yer değiştirmiştir”. Kaynak: Ankara Alışveriş merkezleri alışveriş gettoları olarak, Belediyesi’nden alınmış veriler ile ANKARA “BİLKENT CENTER”DA hazırlanmış GIS ALAN ÇALIŞMASI çalışmaları (1999) Türkiye’nin başkenti olan Ankara kenti yaklaşık olarak üç milyona yakın bir nüfusa sahip olup 61.220 hektarlık bir alana yayılmıştır (Şekil 1). Ankara Belediye sınırları içerisinde Çankaya, Yenimahalle, Altındağ, Mamak, Keçiören, Etimesgut, Gölbaşı ve Sincan İlçe Belediyeleri bulunmaktadır. Ayrıca bir merkez ilçe yoktur. Ankara’nın başkentlik işlevi ekonomik etkin- liklerin niteliğini de belirlemiştir. Ankara’da istihdamın temel kaynağı, başkentlik işlevlerin- den oluşmaktadır. Devlet bürokrasisi ile kamu kuruluşlarının yönetim merkezleri ile siyasal partilerin, meslek kuruluşlarının, toplumsal güvenlik örgütlerinin merkezleri ve karar organ- PLANLAMA PLANLAMA ları Ankara’da bulunmaktadır. Başkent olmasının 2005/1 2005/1 66 67 yanı sıra, yüksek öğrenim, sağlık, bankacılık ve kentsel hizmetler gibi pek çok hizmet alanı da burada yoğunlaşmıştır. Ankara’da Ulus, Kızılay, Tunalı çizgisel hattı, üçlü kent merkezi olarak kabul edilebilir. Bu üçlü merkezin her biri kent içinde farklı toplum- sal tabakalara hizmet vermektedirler. Eski kent merkezi Ulus, kent içi ve kent dışı düşük ücretli işçi, memur ve küçük esnafa, Kızılay ise orta gelir grubu tüketici kitlesine hizmet vermekte, kentin varlıklı kesiminin yaşadığı Kavaklıdere- Çankaya ve Eskişehir Yolu üzerine ise Tunalı hizmet ver- mektedir. Gölbaşı, Sincan ve Bahçelievler olmak Şekil 2: “Bilkent Center” ve çevresi arazi kullanımı üzere toplam üç alt merkez ve Ankara’nın nere- deyse tüm semtlerinin kendilerine ait semt mer- kezleri bulunmaktadır. Bununla birlikte Karum, Atakule, Migros, “Bilkent Center”, ve Armada olmak üzere beş adet bölgesel alışveriş merkezi nılmaktadır. Yolun karşı tarafında ise Sports Inter- bulunmaktadır. national adlı bir spor klubü ve Bilkent Konutları Ankara kent merkezi ve alt- merkezleri, kentin II bulunmaktadır. ihtiyaçları açısından incelendiğinde, hiç bir Bilkent Center, kentsel merkez ölçütleri esas yeterliliği sağlayamamaktadırlar. Öncelikle alınarak incelenmiştir. Doğrudan yapılan göz- Ankara kentinde, kent merkezi ve alt merkezleri lemler, bu merkezin kentsel merkez özelliği yetersiz toplu taşım ulaşımına, yetersiz otopark gösterdiği doğrultusunda olup; birçok ticari ve alanlarına ve yetersiz yaya mekanlarına sahiptir. toplumsal alanda hizmet vermektedir. Teknolo- Düşük çevre kalitesinin yanı sıra, az sayıda kamu- jik ve mimari donanıma sahip olan yapıda bir sal açık alana sahip olması, emniyetsiz, eski ve sağlık birimi bulunmaktadı. Alışveriş merkezi estetiksiz binaların varlığı, yetersiz ve eski altyapı bedava ulaşım sağlamaktadır. Merkez tamamen mevcudiyeti, bazı dükkan ve servislerin yığılmış yayalaştırılmış olup güvenlik görevlilileri tarafın- olması, merkezi merkez yapan özelliklerden uzak dan korunmaktadır. Bilkent Center’ın bir kentsel kavramlardır ve kentlileri mekan olgusunu kay- merkez özelliği gösterip göstermediğini ortaya betmeye yönlendirmişlerdir. Ankara merkezlerinin koyabilmek için doğrudan gözlemleri, dışarıdan sığınılabilecekleri tek olumlu özellik toplumsal gözlemler ile desteklemek için üçyüz kişi üzerinde bilinç ve tarihi değerler olarak kalmıştır. Ankara bir anket çalışması ve bunu izleyen otuz kişi ile belirgin bir kent merkezine sahip değildir. sonu- açık görüşmeler dizisi yapılmıştır. Bu çalış- Bilkent Center Ankara’nın ilk şehir- dışı alışve- manın sonucunda Bilkent Center’ın sloganlarının riş bileşiğidir ve kentin güney- batısında Bilkent gerçekleştiği gözlenmiştir (Şekil 5). Semtinde konumlanmaktadır. Bilkent Üniversi- tesi yolu üzerinde sağ tarafta Bilkent Konutları Doğrudan Gözlemler I’in girişinde yer almaktadır (Şekil 2). Bilkent Bütün alışveriş merkezleri erişilebilirliği en Center’ın da içinde yer aldığı büyük bileşikte yüksek nokta olan kavşak noktalarında ya da işlek altı işyeri bloğu, ve yetmiş dükkan, sekiz res- yollar üzerinde yerleştirilmek istenir. Ulaşımın toran, banka, sanat galerisi, bowling ve bilardo yanısıra, her zaman güçlü iletişim bağlantıları salonu barındıran başka bir alışveriş bileşiği olan olan alanlar üzerinde konumlanırlar. Bazen bir Ankuva da bulunmaktadır. İşyeri bloklarından konut alanı bazen büyük işyeri bloklarının yakı- ikisi BOTAŞ, biri TOKİ (Toplu Konut İdaresi), nında yer seçerler. Bilkent Center güçlü iletişim biri RTÜK (Radyo Televizyon Üst Kurulu), biri bağlantılarına sahip olmakla birlikte erişilebilir- SPK (Serbest Piyasa Kurumu)ve sonuncusu da lik açısından zayıf bir noktada konumlanmıştır. PLANLAMA PLANLAMA farklı ticari şirketler ve işyerleri tarafından kulla- Buna karşın merkez bu sorununu otuz dokuz 2005/1 2005/1 66 67 Dolaylı Gözlem Dolaylı gözlemler, kimlik ve tüketim arasındaki ilişkiyi ortaya çıkartmak için bir anket çalışması ile yapılmıştır. Analizler nicel ve nitel olmak üzere iki farklı yöntem uygulanmıştır. Merkeze gelen müşterilerin belgilerini çıkartmak için üçyüz kişi- lik bir anket çalışması ile katılımcıların alışveriş konusundaki fikirlerini, Ankara’nın kent merkez- leri ve Bilkent Center hakkındaki düşüncelerini öğrenmek için de onsekiz kişi ile sonu- açık sorulardan oluşan bir çalışma yapılmıştır. Nicel Sonuçların Değerlendirilmesi 21- 28 Temmuz 1999 tarihleri arasında, dört farklı ekonomik yapıya sahip tüketim grubundan çalışan, işsiz, emekli ve öğrenciden yetmişbeşer Şekil 3: Bilkent Center’ın bedava ulaşım hizmeti sağladığı semtler Kaynak: Tunç Aksoy, Bilkent Center müdürü kişi ile toplam üç- yüz kişilik bir anket çalışması uygulanmıştır. Tüketim alışkanlıkları haftanın farklı günlerinde ve günün farklı saatlerinde deği- şiklikler gösterdiği için belirli alışveriş zamanları semte bedava taşıma hizmeti sunarak çözmeye seçilmiştir. Haftaiçi günlerden Pazartesi, Çarşamba çalışmaktadır (Şekil 3). Dünyanın neresinde ve Cuma, haftasonu günlerden ise Cumartesi ve olursa olsun, yeterli bir otopark alanına, ticari Pazar günleri, farklı müşteri belgilerine ve alışveriş ve serbest zaman etkinliklerine sahip kapalı bir Bundan yapıdan oluşan bir alışveriş merkezinin kavramsal alışkanlıklarına sahip olduğu için her ikisi birlikte seçilmiştir. Her gün üç zaman diliminde bölünmüş- dolayıdır ki şeması benzerlikler gösterir. Bundan dolayıdır ki tür: 10:00- 14:00, 14:00- 18:00 ve 18:00- 22:00 bir alışveriş bileşiği bulunduğu kentin tarihi ve bir alışve- ve her dilimde her tüketici grubundan beşer kişi kültürel kimliğini yansıtmaz. Bilkent Center’ın riş bileşiği seçilmiştir. Ankette yaş, meslek, eğitim durumu, mimarı, Otto Nigel, bir merkezin mimarı şemasını hane halkı sayısı, hane geliri, nerede yaşadığı, kredi bulunduğu “günlük teknolojik ve mimari verileri yansıtan” kartı ve araba sahipliliği, Bilkent Center’ı ne kadar “dışardan bir kutu, içeriden tamamen estetik bir kentin tarihi sıklıkta, neden ziyaret ettiği, ne yaptığı ve neden çevre görünümüne” sahip olarak açıklarken yer ve kültürel tercih ettiği sorulmuştur. seçtiği kente ya da yerel halka dair bir girdiden kimliğini söz etmemektedir. Her hangi bir bilgi sahibi Rastgele seçilmiş olan anketörlerin kadın ve erkek yansıtmaz. olmayan bir kişiye Bilkent Center’ın fotoğrafları oranları yaklaşık aynı çıkmış, Çalışan ve emekli gösterildiğinde, bu bileşiğin dünyanın neresinde grubunun yarısını kadın ve erkek katılımcılar olduğunu anlaması beklenemez. oluştururken, işsiz kadınların sayısı erkeklerin dört katı fazladır. Yaş dağılımına bakıldığında Bir kent merkezi çok farklı “ihtiyaçlar” ve ise en yüksek katılımın on- beş ve yirmi- beş yaş istekler”e cevap verebilecek bir bileşime sahip grubunda olduğu, altmış- bir yaş ve üzerinin ise olmalıdır. Bilkent Center çok sayıda ticari ve yüzde on-altılık bir oranı oluşturduğu görülmüş- dinlenme hizmetlerinde göstermektedir. Günlük tür. Yirmi- beş ve altmış yaş arası bir insanın en ve zorunlu ihtiyaçların karşılanabilmesi için bir üretken olduğu bilinirken, işsiz grubun yarısından hipermarket, bir yapı market, büyük bir mobilya fazlası bu yaş aralığındadır. mağazası, büyük bir oyuncak mağazası, çocuk- lar için bir oyun alanı, bir yeme- içme avlusu ve Evlilerin yüzdesi fazla da olsa, evli ve bekar sinema bulunmaktadır. Bunlarında ötesinde bir katılımcılar eşit olarak dağılmışlardır. Katılımcı- merkezin en önemli ihtiyacı, etkin kullanıcılarıdır. ların yüzde sekseninden fazlası iki, üç ya da dört Gözlemlendiği kadarıyla da bir çok insan merkezi hanehalkına sahipken dört kişilik hanehalkına “ihtiyaçları” ve “istekleri” doğrultusunda, farklı sahip olan grup en yüksek değerdedir. Tek başına yaş ve eğitim gruplarından, farklı mevkilerden ve yaşayanların yarısını öğrenciler oluşturmaktadır. PLANLAMA PLANLAMA semtlerden kullanmaktadırlar. Sadece dokuz ailenin hanehalkı sayısı beştir. 2005/1 2005/1 68 69 Bilkent Center’ın hangi ölçekte bir alışveriş bu onların yaşamının bir parçası olmaya başladığı merkezi olduğunu belirleyebilmek için müş- ve bu durumun Ankara’nın kent merkezlerini ve terilere Ankara’nın hangi semtlerinden geldiği alt merkezlerini tehdit altında bırakacağı varsa- sorulmuştur. 100. Yıl, Anıttepe, Aşaği Ayrancı, yılmıştır. Verilen yanıtlardan, en sık ziyaretlerin Bahçelievler, Balgat, Batıkent, Beştepe, Bilkent, günde bir kere, en az ziyaretin ise ayda üç kere Cebeci, Çankaya, Çayyolu, Çiğdem, Demetevler, olduğu görülmüştür. Günde bir kez ziyaret edenler Dikmen, Dörtyol, Elvankent, Emek, Eryaman, sadece otuz beş kişi olup yüzde iki dolaylarında Esat, Etimesgut, Etlik, GOP, Güvenevler, Kavaklı- bir orana sahiptir. Günde bir kere Bilkent Center’a dere, Keçiören, Kızılay, Kocatepe, Mamak, Oran, uğrayanlar genelde öğlen yemeği, akşam yemeği Örnek, Öveçler, Sincan, Söğütözü, Ulus, Yukarı ya da iş için, ya da Bilkent Üniversitesi’ndeki Ayrancı, Yıldız, Yenimahalle rastgele seçilmiş öğrenciler okuldan sonra şöyle bir dolaşmak için katılımcıların ikamet edttikleri semtlerdir (Şekil gelmektedirler. Merkeze haftada dört kere uğrayan 4). Bu sonuçtan anlaşılacağı üzere Bilkent Center sadece öğrenciler ve çalışanlardan oluşmaktadır. bir bölgesel alışveriş merkezidir. Tüm bu semt- En yüksek katılımın olduğu semtlerden gelenlere lerin içinde katılımcıların yüzde on-üçü merkeze ne kadar sıklıkta, ne amaçla ve neden Bilkent Cen- komşu olan Bilkent’ten gelmektedir. Katılımcı ter’a geldikleri ve Ankara kent merkezlerinden dağılımında Çayyolu, GOP, Oran, Bahçelievler, Ulus, Kızılay, Tunalı üçlemesinden hangisinin Dikmen, ve Emek Bilkent’i takip eden semtler- kendilerine daha yakın buldukları sorulmuştur. dir. Katılımcıların üçte birinden fazlası Bilkent, Yirmi iki kişi ile Oran, otuz iki kişi ile GOP, otuz Çayyolu, GOP ve Oran semtlerinden gelmekte- dokuz kişi ile Bilkent ve elli yedi kişi ile Çayyolu dir. Anıttepe, Batıkent, Beştepe, Cebeci, Dörtyol, toplam katılımcıların yüzde ellisini kapsamaktadır. Eryaman, Etimesgut, Güvenevler, Keçiören, Oran semtinden hiç emekli katılmamış olmakla Kocatepe, Mamak, Örnek, Söğütözü ve Ulus iki birlikte ve katılanların yüzde altmışı işsizlerden kişi veya daha az katılımcıya sahiptirler. oluşmaktadır. GOP’dan gelenler arasında her Katılımcıların büyük bir çoğunluğunun gelir ekonomik gruptan katılım olmakla birlikte büyük dağılımı yüzde yirmi dokuzluk bir oranla 250 çoğunluğ, çalışan ve işsizler oluşturmaktadır. ile 500 milyon TL arasındadır. 1 ile 2 milyar TL Bilkent semtinden gelenlerin yüzde elli altısını arasında bir gelire sahip grup ikinci en yüksek öğrenciler oluşturmaktadır. Sadece yüzde beşlik katılımcının olduğu gruptur. Sadece dokuz kişi bir dilimi çalışan grubuna aittir. En geniş katılım 2 milyar ve üzerinde gelire sahiptir. Dört, beş ve Çayyolu semtinden olup yaklaşık eşit oranlarda altı kredi kartına sahip kişilerin tümü çalışan olup, tüm gruplara dağılmıştır. Bilkent Center’ı ziya- ikişer kişidir. Tüm katılımcıların yüzde otuzunun iki kredi kartı varken, diğer bir yüzde otuzluk kıs- mının hiç kredi kartı yoktur. Şekil 4: Ankete katılanların oturdukları semtlere ve çalışma durumlarına göre dağılımı Üç yüz katılımcının iki yüz on üçünün en az bir arabası varken yüzde yetmişimin geliri 100 milyo- nun altındadır. Yarısının sadece bir arabası varken yüzde otuzunun hiç arabası yoktur. Üç yüz kişi- den sadece iki çalışan kişinin dört arabası vardır. Bilkent Center’a gelenlerin yüzde yetmişi özel arbalar ile gelirken sadece yüzde onu yürüyerek gelmektedir. Toplu taşımı kullananların yüzdesi yirmi iken, Bilkent Center ulaşım hizmetlerini tercih edenlerin yüzde ondörttür. Ankette sorulan en önemli sorulardan biri de Bilkent Center’ı hangi sıklıkta ziyaret ettik- leridir. Çalışmada en önemli ve incelenmesi gerekenlerin en sık ziyaret edenler olduğu kabul PLANLAMA PLANLAMA 2005/1 edilmiştir. Bilkent Center’a ziyaretler sıklaştıkça, 2005/1 68 69 ret sıklıklarına bakıldığında Bilkent semtinden daha fazla ticari birim ve etkinliğe sahip olduğu, gelenlerin yarısı merkezi günde bir kere ziyaret ve inşa edilmekte ve planlamakta olan daha birçok etmektedirler. Oran semtinden katılan işsizlerin alışveriş merkezi olduğu düşünülür, Ankara kent yarısından fazlası merkezi haftada iki ya da üç merkezi için herhangi bir yenileşme (regenera- kere ziyaret etmektedir. GOP’tan katılımcıların tion) projesi bırakın yürtülmesini, planlanmadığı yarısına yakını ve Çayyolu semtinden katılımcı- dahi göz önüne alınırsa bundan sonra Ankara halkı lardan yüzde onikisi Bilkent Center’ı günde bir kent merkezi ne demek değil, nerede olduğunu, kere ziyaret etmektedirler. Çayyolu semti hari- nasıl olduğunu unutacak ve gerçekten sloganda da cinde diğer semtlerden gelenler merkezi haftalık söylendiği gibi şehir onları özleyecektir. ve günlük olarak kullanmaktadırlar. Nitel Sonuçların Değerlendirilmesi En önemli geliş sebebi GOP ve Çayyolu için Alışveriş merkezleri, alışveriş, Ankara’nın mer- etrafta dolaşmak iken Oran için alışveriş yapmak, kezleri ve özellikle Bilkent Center hakkında daha Bilkent için ise eşit ağırlıklıdır. Alışveriş amaçlı ayrıntılı bir bilgi sağlanabilmesi için sonu açık gelinmemiş olmasına rağmen GOP’tan, Çay- sorulardan oluşan bir görüşme yapılmıştır. Bu yolu’ndan, Bilkent’ten ve Oran’dan gelenlerin görüşmeler anketlerde de olduğu gibi öğrenciler, yarısına yakını alışveriş yapmışlardır. Tüm emekliler, işsizler ve çalışanlar arasından seçilmiş semtlerden gelenler için en önemli neden erişi- oniki kişi ile gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde lebilirlik iken GOP için ilk sırayı ürün çeşitliliği alışveriş olgusunun bir toplumsal alışkanlık olup almaktadır. Halbuki ürün çeşitliği diğer semtler olmadığı tartışıldı. Sorular sorulurken amaç için ikinci önemli etkendir. Yine çeşitlilik fakat alışverişin tek başına yapılmasının mı yoksa bu sefer faaliyet çeşitliliği semtler için bir diğer arkadaşlar ya da aile ile birlikte yapılmasının önemli etken olup, park alanlarının varlığı mı tercih edildiğini ve nedenlerinin öğrenmekti. Çayyolu, GOP ve Bilkent için dördüncü sırada Oniki kişiden de kent merkezi kavramın tartışması yeralırken, Oran semtinden gelenler için üçüncü ve Ankara’nın kent merkezi ile alt merkezlerini bu önemli etkendir. Kaliteli bir çevreye sahip olması kavram ile incelemesi istendi. Genel değerlendi- Çayyolu semtinden gelenler için önemli iken Bil- rilmeler yapıldıktan sonra Bilkent Center üzerine kent’ten gelenler için tamamen önemsizdir.Tercih sorular soruldu. Merkezin fiziksel özelliklerini, nedenlerindeki en düşük etken güvenli oluşu ve burada bulunan işlevleri ve konumunu ne kadar fiyatların uygunluğudur. bildikleri sorgulandı. Ankara kent merkezine ya da alt merkezlere gitme ihtiyacı duyulmadan GOP’tan, Bilkent’ten ve Oran’dan katılımcıların Bilkent Center ile yetinilemeyeceği tartışılarak yarısı Tunalı Hilmi Caddesi’ni Ankara’nın kent görüşmeler ile sonlandırıldı. merkezi gibi kullandıklarını belirtmişlerdir. Fakat Çayyolu semtinden en yüksek tercih Kızı- Katılımcılar Ankara’nın farklı semtlerinden ve lay olmuş, diğerlerinin Kızılay tercihi ise yüzde farklı toplumsal ve ekonomik sınıflara aittirler. yirmilerde seyretmiştir. Ulus’u Çayyolu’ndan Çalışan gruptan katılanların bir tanesi Bahçeliev- gelenlerin içinden yüzde on sekizlik bir oranla ler’de yaşamakta ve Bilkent Semtinde BOTAŞ’da en çok tercih ettiği merkez olmuş fakat hem bu çalışmaktadır. Diğer bir katılımcı ise Koru Site- semtte hem de genelde ortalaması ve tercih edi- si’nde oturmakta ve Kızılay’da bakanlıklar’dan lirliği en düşük merkez durumdadır. birinde çalışmaktadır. Sonuncusu ise Ulus’da çalı- şırken, Gazi Osman Paşa’da oturmaktadır. Öğren- Katılımcılara son olarak Bilkent Center’a gelişle- cilerin oturdukları semtler Esat, Kavaklıdere ve rinin Ankara kent merkezine ve alt- merkezlerine Oran iken okudukları üniversiteler sırasıyla Gazi, seyahatlerini etkileyip etkilemediği sorulduğunda Bilkent ve Atılım’dır. Emekliler Esat, Bilkent ve katılımcıların yüzde altmışaltısının “evet” yanı- Bahçelievler’den, işsizler ise Oran, Çayyolu ve tını verdiği gözlemlenmiştir. Bu cevap Bilkent Bilkent semtlerinden seçilmişlerdir. Center’ın halkın yaşamını ve Ankara’nın mer- kezlerini etkilediğini göstermektedir. Bugün Ilk olarak “alışveriş” terimin tanımını yapmaları Ankara’da kentdışında yer seçmiş üç adet büyük istenmiştir. Alınan cevaplardan anlaşıldığı kada- alışveriş merkezi olduğu, ve yeni inşa edilenelerin rıyla “alışveriş” terimi kadın ve erkek, ve çalışan PLANLAMA PLANLAMA 2005/1 Bilkent Center’dan daha büyük, daha erişilebilir, ve işsiz arasında farklılıklar göstermektedir. 2005/1 70 71 Esat’ta yaşayan emekli bir kadın hariç, kadınların kısaca tanımlandıktan sonra, Ankara’nın kent çoğu alışverişi çok sevdiklerini ve boş zaman- merkezini ve alt merkezlerini anlatmaları isten- larında alışverişe gittiklerini ve bunu toplumsal miştir. Ulus, Kızılay ve Tunalı Hilmi Caddesi bir faaliyet olarak kabul ettiklerini belirtmişler- üçlemesini tüm katılımcılar Ankara merkezi dir. Tartışmaya katılan erkekler alışverişi çoğu olarak tariflemişlerdir. Hangisini tercih ettikleri zaman bir “zorunluluk” olarak tanımlamışlardır. sorulduğu zaman verilen cevaplar farklılıklar gös- Alışverişin neden bir “zorunluluk” olarak düşü- termiştir. Emekliler Tunalı’yı tercih ederken mali Ankara kent nüldüğü sorulduğununda çoğunluğundan alınan ve sağlık hizmetleri için Kızılay’a gitmek zorunda merkezi için yanıt aynıdır. Alışverişe genelde ya ellerinde bir kaldıklarını belirtmişlerdir. Öğrenciler için Ulus liste ile ya da aile bireyleri ile birlikte gittiklerini sadece büyük kırtasiye alımları, meslek odaları herhangi bir söylemişlerdir. Bir liste söz konusu olduğunda ya da kamusal işler gibi zorunlu işler için gidilen yenileşme işin çok basit ama yine bir “iş” olduğunu, aile ile bir merkez özelliği göstermektedir. Öğrenciler (regenera- gidildiğinde ise “zaman öldürdüğü”nü ve yorucu genelde Kızılay veya Tunalı Hilmi Caddesi ya olduğunu vurgulamışlardır. da her ikisini de tercih etmektedirler. Çalışan ve tion) pro- işsizler ise farklı zamanlarda farklı ihtiyaçları için jesi bırakın Tüm katılımcıların alışveriş alışkanlıkları hemen hemen benzer özellilkler göstermektedir. Genel- hepsini kullandıklarını söylemişlerdir. Mesela, yürtülmesini, Ulus’a Çıkrıkçılar Yokuşu’nundaki özelleşmiş likle haftalık alışverişlerini hipermarket ya da planlanma- sabit pazarları için, Kızılay’a “alışveriş yapmak” supermarketlerden yapmayı, ister kendilerine dığı dahi göz ait isterse taksi olsun araba ile gitmeyi, kredi için, Tunalı Hilmi Caddesi’ne ise “alışveriş gezin- kartı kullanmayı ve dünyada veya yaşadıkları tisi” için gitmektedirler. Kısaca, vatandaşlar eğer önüne alı- kentte nereye olursa alışverişe gidebileceklerini bir şey alma itiyaçları yoksa fiziksel ve toplumsal nırsa bundan söylemişlerdir. Görüşmelerde alışveriş ortamının açlıklarını doyurmak için Tunalı Hilmi Caddesi’ni sonra Ankara başarılı olmasının en önemli tercih nedeni olduğu tercih etmektedirler. halkı kent belirtilmiştir. Gerek anket gerekse de ucu açık tartışmalardan merkezi ne Alışveriş teriminin incelenmesinden sonra ortaya çıkan tabloya göre Bilkent Center müşteri- görüşme yapılanlardan alışveriş merkezleri hak- leri her iki cinsiyet grubundan, her yaş grubundan, demek değil, kındaki düşünceleri alınmıştır. Cevabı tahmin her gelir grubundan, altı hanehalkına sahipten tek nerede oldu- etmek çok zor olmamış: hepsi alışveriş merkez- başına yaşayana, hiç arabası olmayandan dört ara- ğunu, nasıl lerinden hoşlandıklarını belirtmişlerdir. Tüm katı- bası olana, hiç kredi kartı olmayandan altı kredi lımcılar iyi örgütlenmiş, erişilebilir, soğuk- sıcak kartı olana, tek başına gelenden akadaşlarıyla, olduğunu havalandırmalı, temiz, güvenli ve herşeyin bir çatı ailesiyle gelene, günlük, haftalık kullanandan unutacak ve altında toplanmasını tercih etmektedirler. Dünya- aylık kullanana, alışveriş yapmak için, gezmek gerçekten nın birçok farklı kentinde bulunma fırsatı bulmuş için, sinema için, yemek için gelene kadar çok sloganda da bir çalışan “dünyanın her hangi bir yerindeki bir geniş bir yelpazeye sahiptir. Ankete katılanların alışveriş merkezine gitseniz, kentin bir parçası çoğunluğu alışverişi sevmekte ve bunu bir top- söylendiği gibi hissetme şansına sahip oluyorsunuz. Çünkü lumsallaşma ve insanlarla biraraya gelmek için bir gibi şehir yerel halk kent merkezlerine gitmektense alışveriş olanak sunduğunu belirtirken, erkeklerin bir kısmı onları özle- merkezlerini tercih etmektedirler. Kent merkez- ise alışverişi bir zorunluluk olarak tariflemişlerdir. yecektir. lerinde çoğu zaman sadece turistler birşeyler “Kentsel merkez” kavramı için tatmin edici bir almakta ya da tarihi yapıları gezmektedirler.” yanıt alınamamış fakat Ankara’nın merkezlerinin halen bir kısım tarafından kullanıldığını fakat Bu sorunun hemen ardından Ankara ve merkez yeni neslin duyarsızlığının söz konusu olduğu hakkındaki düşünceleri sorulmuştur. Öncelikle bir gözlemlenmiştir. “kent merkez”inin tarifini yapmaları istenmiştir. Bir çoğu bu soruya yanıt verirken zorlanmış, hatta bazıları bunu bir alışveriş merkezi gibi tarif KENTSEL TASARIM VE etmekte, kimileri ise kentin içinde bulunan tarihi PLANLAMA DEĞERLENDİRİLMESİ yapılar ile anlatmakta, kimi ise kamu binalarının “Alışveriş” ekonomik bir olgu olmanın yanı sıra bulunduğu yer olarak tanımlamakta, bazıları ise toplumsal bir faaliyet olup, toplumsal yaşamda PLANLAMA PLANLAMA 2005/1 hiç açıklayamamaktadır. Kent merkezi kavramı önemli bir rol üstlenmektedir. Alışveriş mekanları 2005/1 70 71 da bir tür alışveriş işlevini içlerinde barındırdıkları rımı ilgilendirmektedir. Kentsel tasarımın bir için önemli mekanlardır. Tarihsel süreçte “tüketim araç olarak ortaya konmasından önce “kent alışkanlıkları”nın değişim geçirmesiyle birlikte, merkezi” teriminin tanımın yapılması, sınırların alışveriş mekanları da biçimlerini, yapılarını, belirlenmesi ve meşrulaştırılması gerekmektedir. işlevlerini ve konumlarını değiştirmişlerdir. Sınırları tanımlanmamış bir “şey” ile uğraşmak Modern zamanların en yaygın alışveriş mekanları mümkün değildir. Fakat sınır belirlemek yeterli alışveriş merkezleridir. Ekonomik, toplumsal ve olmayıp, bölgeleme ve kentsel tasarım uygu- mekansal özellikleri ile günümüzün kent merkezi lamaları da gereklidir. Bunun yanısıra, yerel simulasyonlarıdır. Bugün, kent merkezleri, erişi- otoritelerin farklı birimleri, mülk sahipleri, lebilirlik, estetik, teknolojik gelişimler, kamusal dükkan işletmecileri ve diğer ticari girişimciler güvenlik, kentsel alan kullanım dağılımı, kentsel ile işbirliği içinde olunmalıdır. Her yurttaş kent tasarım ve yönetim gerekliliklerininden uzaktır- merkezi hakkında bilinçlendirilmeli ve ortak bir lar. Alışveriş merkezlerinin tek eksiği ise tarihi ve görüşe sahip olmalıdır. kültürel kimliğe sahip olmamalarıdır. 1950’lerinin Her insan yaşayacağı kentin çekici ve yaşana- çözümü olarak kabul edilen alışveriş merkezleri bilir olmasını ister. Kentlerin başarıları kent bugünün problemleridir. Bir kentte alışveriş mer- merkezlerinin sağlıklı olması, yani tatmin edici kezi sayısı bir, iki ile sınırlı olduğunda, bu hem bir ürün ve faaliyet çeşitliliğine sahip olması ile kent hem de kentli için bir çözüm gibi algılanmak- doğrudan ilişkilidir. Kent dışında yeni ortaya tadır. Ne zaman ki o kentteki alışveriş merkezleri çıkan gelişmeler, yönetmelikler ile şekillendi- kent dışında yer seçmeye başlar ve sayıları onları, rilemediğinden, daha özenli bir inceleme altına yirmileri bulur, o zaman sorun yaratırlar. Parası alınmalıdırlar. En önemli çözümleme bu geliş- ve imkanı olan insanlar kent dışında yer seçmiş melerin kent merkezine etkisinin olup olmadığı alışveriş merkezleri tarafından cezbedilmekte, ve ve eğer varsa ne düzeyde bir etki yarattığının bir süre sonra kent merkezine hiç gitmediklerini anlaşılması gerekliliğidir. Kentsel tasarım fizik- fark etmektedirler. Kent merkezlerinden bağımsız sel çevrenin gelişmesi için politika çerçevesi ve habersiz bir kuşak ortaya çıkmaktadır (Hughes, hazırlamakla sorumludur (Shirvani, 1985). Insan 1974). varolduğu sürece kentsel tasarım varolmuştur. Bu durum biz plancılar ve kentsel tasarımcıla- Değişen sadece kentsel tasarımın bağlamı ve rın sürecin dışında kaldığı zamanlarda ortaya uygulamalarıdır (Shirvani, 1985). “Tasarım” çıkmaktadır. Eğer bizler Avrupa ve Amerikan bir şekilde daha geniş planlama kararlarının kentlerininin karşılaştığı bu tip problemlerle temelini oluşturmaktadır. karşılaşmak istemiyorsak, kent merkezi özelinde çalışmalar yapmalıyız. Kent merkezlerindeki Görsel olarak çevreye en alt düzeyde etki mekanların düzenlenmesi konusu kentsel tasa- yapan yeterli otopark alanlarının sağlanması kentsel tasarımın başarılı olması için zorun- ludur. Öncelikli olarak park alanları olmayan yapıların kendi park alanlarını yaratmaları sağ- Şekil 5: Bilkent Center’ın sloganı “Bırakın şehir sizi özlesin...” lanmalıdır. İkinci olarak mevcut otoparkların çok işlevli olarak kullanılmadığı zamanlarda farklı kişilerce başka amaçlar için kullanıla- bilmeleri sağlanmalıdır. Aynı zamanda, açık alanlar da kentsel tasarımın vazgeçilmez par- çalarını oluştururlar. Yaya mekanları sadece güzelleştirme programlarına dahil edilmemeli, kentsel tasarımın önemli bir elemanı oldukları hatırlanmalıdır. Kentsel mekanların canlılığı ve ticari işlevlerin destekleyici elemanı olarak bir rahatlama sistemidir. Çok uzun bir süre kentsel alanlarda yayalaştırma çalışmaları arka plana PLANLAMA PLANLAMA 2005/1 atılmıştır. Tasarımcılar yayaların çekici ve 2005/1 72 73
Description:The list of books you might like
