648 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİB ŞER'İYYE SİCİLİ Ali ATEŞÇELİK Yüksek Lisans Tezi ...

575 Pages·2014·4.34 MB·Turkish

648 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİB
ŞER'İYYE SİCİLİ
Ali ATEŞÇELİK
Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN
Haziran 2014
Afyonkarahisar
T.C.
AFYON KOCATEP ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

648 NUMARALI KARAHİSAR-I SAHİB
ŞER'İYYE SİCİLİ

Hazırlayan
Ali ATEŞÇELİK

Danışman
Prof. Dr. Sadık SARISAMAN

AFYONKARAHİSAR 2014
ii
iii
ÖZET
648 NUMARALI KARAHĠSAR-I SAHĠP ġER'ĠYYE SĠCĠLĠ
Ali ATEġÇELĠK
AFYON KOCATEPE ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANABĠLĠM DALI

Haziran 2014

TEZ DANIġMANI: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN
Bu çalıĢmamızda, H. 29 Cumadiye'l Ahir 1332- H. 4 Cumadiye'l ula 1333
(M.1914-1915) tarihleri arasını içeren 648 Numaralı Karahisar-ı Sahip ġer'iyye Sicili
incelenmiĢtir.
ġer'iyye sicillerinin Ģehir tarihi açısından taĢıdığı önemden dolayı, çalıĢmıĢ
olduğumuz Karahisar-ı Sahip ġer'iyye Sicili'nde bulunan 273 adet belge basit
transkripsiyon ile günümüz alfabesine çevrildikten sonra dikkatli bir plan dâhilinde
tasnife tabi tutularak değerlendirmiĢtir. Defterden, Karahisar-ı Sahip'in idari ve fiziki
yapısı ile ilgili olarak belirtilen yıllara ait merkeze bağlı ve diğer kazalara ait, nahiye,
köy, mahalle isimleri ile bazı yer isimlerini tespit etmek mümkün olmuĢtur. Bu
durum sadece Afyonkarahisar ile sınırlı kalınmamıĢ Osmanlı Devleti'nin değiĢik
yerlerindeki Ģehir, mahalle ve yer isimlerini de öğrenmek mümkün olmuĢtur. Bunun
yanı sıra incelediğimiz dava kayıtlarından sosyal hayatla ilgili olarak; Türk ve
Ermenilere ait Ģahıs isimleri, bulunduğu mahalleler, evlenme, boĢanma, miras ve
nafaka hukuku gibi toplumsal yapıya ıĢık tutabilecek önemli bilgilere de ulaĢılmıĢtır.
Ayrıca devletin değiĢik birimlerindeki görevliler, kadı, muhtar vb. ile bu görevlilerin
görev yerleri de ortaya çıkarılmakla beraber Afyonkarahisar'dan savaĢa katılanları
tespit etmek mümkün olmuĢtur.
ÇalıĢmamız, XX. Yüzyılın ilk çeyreği gibi önemli bir zaman dahilinde,
Afyonkarahisar’ın sosyo- ekonomik durumuna az da olsa ıĢık tutmuĢ olması
açısından son derece önemlidir.
Anahtar Kelimeler: ġer'iyye Sicili, Afyonkarahisar, Ermeniler, BoĢanma,
iv
ABSTRACT
648 NUMBERED KARAHISAR-I SHAIP COURT REGISTRY
Ali ATEġÇELĠK
AFYON KOCATEPE UNIVERSITY
THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
DEPARTMENT OF HISTORY
June 2014
Advisor: Prof. Dr. Sadık SARISAMAN
In this study, there were the 648 numbered sharia court registries of
Karahisar-ı examined, covering the years H. 29 Cumadiye’l 1332-H. 4 Cumadiye’l
1333 (M.1914-M.1915).
Because of the importance of the sharia court registries in terms of city
history, 273 documents have been evaluated and classified within a careful plan by
simple transcription after they were translated into today's alphabet due to the work
on Karahisar-i court registries. From the book, for the years indicated regarding
administrative and physical structure of Karahisar-ı, some place names, village and
neighborhood names, connected to the center town, township, village, neighborhood
names and other towns have been able to be identified. This had not become limited
only to Afyonkarahisar it also has been made possible to learn the cities in different
places of Ottoman Empire and names of places in the neighborhood. In addition to
this, from the case records we have examined regarding social life; there has been
reached to names of individuals belonging to Turks and Armenians, the
neighborhoods and to some extent to important information that may shed light to the
social structure such as marriage, divorce, inheritance and alimony law. In addition,
the officials in different departments of the state, city governors (kadı), village
leaders, commanders, etc. and beside these their places of employment and also the
people who went to the war from Afyonkarahisar were able to be identified.
Our study, which is in an important period as in the first quarter of the 20th
century is extremely important in terms of that it is giving light to the socio-
economic status of Afyonkarahisar althouh for a short time.
Keywords: Sharia court registry, Afyonkarahisar, Armenians, divorce,
v
ÖNSÖZ
Osmanlı Tarih AraĢtırmaları açısından, hukuki, ekonomik, idari, askeri ve
sosyal içeriğiyle büyük önem taĢıyan Ģer'iyye sicilleri ile ilgili çalıĢmalar son yıllarda
hız kazanarak, Ģehirlerin tarihine de farklı açılardan bakabilme imkanı sunmuĢtur. Bu
nedenle Afyonkarahisar'ın tarihine ıĢık tutabilecek sosyal, iktisadi, askeri ve idari
konularda birçok bilgi içeren 648 Numaralı Karahisar-ı Sahip ġer'iyye Sicili'ni
(H.1332-1333/M.1914-1915) tez konusu olarak ele aldık.
ÇalıĢmamız giriĢ kısmı hariç iki ana bölümden oluĢmaktadır. GiriĢ kısmında
Ģer'iyye sicillerinin tarihi önemine değinerek üzerinde çalıĢtığımız sicil defteri
hakkında çeĢitli bilgiler verilmesi amaçlanmıĢtır. Birinci bölümde defterde geçen
dava kayıtlarını, araĢtırmacılara kolaylık sağlaması açısından kısa kısa özetler
halinde sunduk ve ardından Osmanlıca yazılmıĢ bu metinleri günümüz Türkçesine
basit transkripsiyon ile çevirdik. Transkripsiyon çalıĢmasında defterin planına uygun
olarak sayfa ve belge numaraları çeviriye aktarılmıĢtır. Ġkinci bölümde ise
belgelerdeki bilgilerden hareketle (H.1332-1333/M.1914-1915) bu tarihler arasında
Karahisar-ı Sâhib'in içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik yapı ortaya çıkarılmaya
çalıĢılmıĢtır.
Bu ve benzeri çalıĢmaların yapılması gerek Osmanlı Tarihi ve gerekse Ģehir
tarihi hakkında daha sağlıklı bilgiler içeren eserlerin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
ÇalıĢmamla ilgili olarak, her zaman yakın ilgi, destek ve teĢviklerini
gördüğüm tecrübelerinden yararlandığım danıĢman hocam Sayın Prof. Dr. Sadık
SARISAMAN'a sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
Ali ATEġÇELĠK

vi
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa
YEMĠN METNĠ ......................................................................................................... ii
TEZ JÜRĠ VE ENSTĠTÜ MÜDÜRLÜĞÜ ONAYI ............................................... iii
ÖZET ......................................................................................................................... iv
ABSTRACT. ............................................................................................................... v
ÖNSÖZ ...................................................................................................................... vi
ĠÇĠNDEKĠLER ........................................................................................................ vii
TABLOLAR LĠSTESĠ ........................................................................................... viii
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
GĠRĠġ .......................................................................................................................... 1

BĠRĠNCĠ BÖLÜM
DEFTERDE BULUNAN BELGELERĠN ÖZETLERĠ
1.648 NUMARALI SĠCĠL DEFTERĠNDE GEÇEN BELGELERĠN
ÖZETLERĠ ....................................................................................................... 5
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
DEFTERDE BULUNAN BELGELERĠN TRANSKRĠPSĠYONU
1.648 NUMARALI SĠCĠL DEFTERĠNDE GEÇEN BELGELERĠN
TRANSKRĠPSĠYONU .................................................................................... 65
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
648 NUMARALI KARAHĠSAR-I SAHĠP ġER'ĠYYE SĠCĠLĠ'NĠN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1.KARAHĠSAR-I SAHĠP SANCAĞI'NIN ĠDARĠ VE FĠZĠKĠ YAPISI 433
1.1.KAZA, NAHĠYE VE KÖYLER 433
1.2.MAHALLELER 437
1.3.ĠDARECĠLER 441
1.4.MEVKĠ ADLARI 448
1.5.DĠNĠ VE SOSYAL YAPILAR 449
vii
1.5.1.Camiler 449
1.5.2.Vakıflar ve vakıf eserleri 449
1.6.DĠĞER KURUM VE KURULUġLAR 452
1.6.1.Eytam müdürlüğü (Eytam sandığı) 452
1.6.2.Hastahaneler 455
2.KARAHĠSAR-I SAHĠP SANCAĞI'NIN ĠKTĠSADĠ YAPISI 456
2.1.MESLEK GRUPLARI 456
2.2.TEREKELERE GÖRE ĠKTĠSADĠ YAPI 460
2.2.1.Hayvancılık 461
2.2.2.Tarım 462
2.2.3.ÇeĢitli eĢyalar ve fiyatları 463
3.KARAHĠSAR-I SAHĠP SANCAĞI'NIN SOSYAL YAPISI 471
3.1.DEMOGRAFĠK YAPI 471
3.2.AĠLE 472
3.2.1.Mehir 474
3.2.2.Nafaka 476
3.2.3.Poligami (Çok eĢli evlilik) 481
3.2.4.Ailelerin çocuk sayısı 482
3.2.5.Talak (BoĢanma) 485
3.2.6.Veraset 490
3.2.7.Lakaplar 496
3.3.AFYON KARAHĠSAR'DA ERMENĠLER .................................................. 513
3.3.1.Ermeni nüfusu ve yerleĢim mahalleri ............................................. 514
3.3.2.Ermeni isimleri ve lakapları ............................................................ 515
3.3.3.Ermeni nüfusun çocuk sayıları ....................................................... 516
3.3.4.Ermeniler ve Osmanlı Mahkemesi ................................................. 516
4.4 ASKERLĠK VE ASKERĠ YAPI
4.4.1. Askerlik hizmetine iliĢkin genel bir değerlendirme ...................... 519
4.4.2. Vatan savunmasında Afyonkarahisar ............................................ 520
4.4.3. Askeri görevliler .............................................................................. 521
4.4.4. SavaĢlar ............................................................................................ 526
SONUÇ .................................................................................................................. 528
viii
KAYNAKÇA ......................................................................................................... 531
EKLER .................................................................................................................. 535
1.SÖZLÜK ............................................................................................................ 535
2.DĠZĠN ................................................................................................................. 556

ix