2008 küresel finansal krizinin abd, avrupa birliği, türkiye ve makedonya üzerine makroekonomik ...

120 Pages·2016·1.83 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI

2008 KÜRESEL FİNANSAL KRİZİNİN ABD, AVRUPA
BİRLİĞİ, TÜRKİYE VE MAKEDONYA ÜZERİNE
MAKROEKONOMİK ETKİLERİ

Emin EMİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Hakan ACET

Konya, 2016
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI

2008 KÜRESEL FİNANSAL KRİZİNİN ABD, AVRUPA
BİRLİĞİ, TÜRKİYE VE MAKEDONYA ÜZERİNE
MAKROEKONOMİK ETKİLERİ

Emin EMİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Hakan ACET

Konya, 2016
iii

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Adı Soyadı EMİN EMİN
Numarası 134226001021
n
i
in Ana Bilim / Bilim Dalı İKTİSAT/İKTİSAT
c
n
e Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
r
ğ
Ö
Tezin Adı 2TE0ÜT0KR8 KİLİKEYÜREİR ESVEEL FMİNAAKNEDSAOLN YKAR İZÜİNZİENR İNAEB D, MAAVKRRUOPEAK OBNİROLMİĞİKİ,

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik
kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde
elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının
eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Öğrencinin imzası
(İmza)
iv

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Adı Soyadı EMİN EMİN
Numarası 134226001021
n
i Ana Bilim / Bilim Dalı İKTİSAT/İKTİSAT
n
i
nc Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
e
r
ğ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Hakan ACET
Ö
Tezin Adı 2TE0ÜT0KR8 KİLİKEYÜREİR ESVEEL FMİNAAKNEDSAOLN YKAR İZÜİNZİENR İNAEB D, MAAVKRRUOPEAK OBNİROLMİĞİKİ,

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan ……………………………… başlıklı bu
çalışma ……../……../…….. tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı
bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler İmza
v

TEŞEKKÜR
Bu çalışmayı tamamlamamda en başta desteğinden dolayı danışmanım Yrd. Doç.
Dr. Hakan ACET’e ve Selçuk Üniversitesinin tüm değerli hocalarına teşekkür borçluyum.
Bunun ardından Türkiye’de eğitim almama neden ve destek olan Yurtdışı Türkler ve
Akraba Topluluklar Başkanlığına müteşekkir olduğumu belirtmek istiyorum. Son olarak
da bana olan destekleri için yakın arkadaşlarıma ve tabii, her zaman yanımda olan babam
başta olmak üzere tüm aileme içtenlikle teşekkür ederim.
vi

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı EMİN EMİN
Numarası 134226001021
n
i Ana Bilim / Bilim Dalı İKTİSAT/İKTİSAT
n
i
nc Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
e
r
ğ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Hakan ACET
Ö
Tezin Adı 2TE0ÜT0KR8 KİKLİÜEYRREEİ VSEE LM FAİKNEADNOSANLY KAR ÜİZZİENRİİNN EA BMDA, KARVORUEKPAO NBİORMLİİĞKİ ,

ÖZET
2008 küresel finansal krizi, dünya genelindeki etkilerinden dolayı şimdiye kadar
yaşanmış büyük ekonomik krizlerin başında gelmektedir. 2007 yılı ortalarında, Amerika
Birleşik Devletleri (ABD)’nde konut kredisi piyasasında yaşanan aksaklıklar sonucu
ortaya çıkan 2008 küresel finansal krizi, patlak verdiği 2008 yılı Eylül ayından sonra, kısa
sürede dünyadaki finansal piyasaları etkilemiş, sonrasında ise reel piyasalarda da büyük
bir tahribata yol açmıştır.
Finansal krizin bu kadar hızlı yayılmasının nedeni; özellikle 1990’lı yıllardan
itibaren sermaye hareketlerinin serbestleşmesi ve ekonomik küreselleşmenin tüm dünya
ekonomilerini kapsayacak şekilde artmasıdır. Bu çerçevede çalışmada, 2008 yılında
meydana gelen küresel finansal krizinin ABD, Avrupa Birliği (AB), Türkiye ve
Makedonya ekonomileri üzerine etkileri, kriz öncesinde ve sonrasında makroekonomik
göstergeler ışığında karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda
çalışmada adı geçen ekonomiler için krizden etkilenme derecelerinin ve toparlanma
süreçlerinin farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.
vii

T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı EMİN EMİN
Numarası 134226001021
n
i Ana Bilim / Bilim Dalı İKTİSAT/İKTİSAT
n
i
nc Programı Tezli Yüksek Lisans X Doktora
e
r
ğ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Hakan ACET
Ö
Tezin İngilizce Adı TCMHRAIECS IESMD AOOCNRNIOA ETCHOEN OUMSIAC, EEFFUERCOTPSE AONF 20U0N8 IOGNLO, BTAULR FKIENYA NCAINADL

SUMMARY
2008 Global Financial Crisis, due to the effects experienced in general is one of the
greatest economic crisis in the world. Resulting from disruptions in the United States (US)
mortgage market in mid-2007, Global Financial Crisis after September 2008 have affected
the global financial markets and caused a great havoc in the real market.
Why so fast spread of the financial crisis; particularly the liberalization of capital
movements since the 1990s, and to cover the entire world economy is increasing economic
globalization. In this context, in this study the effects of the Global Financial Crisis
occurred in 2008 on the US, the European Union (EU), Turkey and Macedonia economies,
before and after the crisis has been comparatively analyzed in the light of the
macroeconomic indicators. The study results showed that the impact of the crisis to other
countries and vary of recovery.
viii

İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFASI ............................................................................................ iii
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU .................................................................. iv
TEŞEKKÜR ...................................................................................................................... v
ÖZET ................................................................................................................................ vi
SUMMARY ..................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... viii
KISALTMALAR VE SİMGELER ................................................................................... x
TABLOLAR LİSTESİ ..................................................................................................... xii
GRAFİKLER LİSTESİ .................................................................................................. xiii
GİRİŞ ................................................................................................................................. 1
BİRİNCİ BÖLÜM
FİNANSAL KRİZ VE 2008 KÜRESEL FİNANSAL KRİZİ
1.1. Kriz Kavramı ........................................................................................................... 3
1.2. Finansal Kriz Tanımları .......................................................................................... 4
1.3. Finansal Kriz Türleri ............................................................................................... 6
1.3.1. Para Krizleri ...................................................................................................... 6
1.3.2. Bankacılık Krizleri ........................................................................................... 8
1.3.3. Dış Borç Krizleri ............................................................................................ 10
1.3.4. Sistemik Finansal Krizler ............................................................................... 11
1.4. Finansal Kriz Modelleri ........................................................................................ 12
1.4.1. Birinci Nesil Kriz Modelleri ........................................................................... 13
1.4.2. İkinci Nesil Kriz Modelleri ............................................................................ 15
1.4.3. Üçüncü Nesil Kriz Modelleri ......................................................................... 16
1.5. Finansal Krizlere Neden Olan Faktörler ............................................................... 17
1.5.1. Finansal Serbestleşme .................................................................................... 18
1.5.2. Kamu Harcamaları .......................................................................................... 18
1.5.3. Uluslararası Sermaye Hareketleri ................................................................... 19
1.5.4. Döviz Kuru Politikası ..................................................................................... 20
ix

1.5.5. Ters Seçim ve Ahlaki Zafiyet ......................................................................... 20
1.5.6. Sürü Psikolojisi ............................................................................................... 22
1.6. 2008 Küresel Finansal Krizi.................................................................................. 23
1.6.1. 2008 Küresel Finansal Krizine Genel Bir Bakış ............................................ 23
1.6.2. 2008 Küresel Finansal Krizinin Temel Nedenleri .......................................... 26
1.6.2.1. Likidite Bolluğu ve Özensiz Krediler............................................ 26
1.6.2.2. Menkul Kıymetleştirme ................................................................. 27
1.6.2.3. Saydamlık Eksikliği....................................................................... 28
1.6.2.4. Derecelendirme Kuruşları ve Denetleyici Kuruluşlar ................... 28
İKİNCİ BÖLÜM
2008 KÜRESEL FİNANSAL KRİZİNİN ÜLKE EKONOMİLERİ ÜZERİNE
ETKİLERİ
2.1. Finansal Piyasalar Üzerine Etkileri ....................................................................... 30
2.2. Büyüme Oranları Üzerine Etkileri ........................................................................ 35
2.3. Enflasyon Oranları Üzerine Etkileri ...................................................................... 42
2.4. İşsizlik Oranları Üzerine Etkileri .......................................................................... 45
2.5. Dış Ticaret Üzerine Etkileri .................................................................................. 54
2.6. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Üzerine Etkileri .................................... 62
2.7. Merkezi Yönetim Bütçesi Üzerine Etkileri ........................................................... 67
2.8. Genel Devlet Borcu Üzerine Etkileri .................................................................... 73
SONUÇ ............................................................................................................................ 77
KAYNAKÇA .................................................................................................................. 80
EKLER ............................................................................................................................ 88
x

KISALTMALAR VE SİMGELER
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
AIG American International Group
AMB Avrupa Merkez Bankası
BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
BIST Borsa İstanbul
Bkz. Bakınız
DAX Deutscher Aktienindex
DYSY Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
EA Euro Alanı
ERM Exchange Rate Mechanism
FDIC Federal Deposit Insurance Corporation
FED Federal Reserve System
GOÜ Gelişmekte Olan Ülkeler
GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hasıla
GÜ Gelişmiş Ülkeler
ILO International Labour Organization
IMF International Monetary Fund