2001 ŞUBAT ve 2008 KÜRESE FAALİYET GÖSTEREN YABA ANALİZİ İLE TC Hitit Üniversitesi

177 Pages·2017·1.67 MB·Turkish

T.C.
Hitit Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Ana Bilim Dalı

2001 ŞŞUUBBAATT vvee 22000088 KKÜÜRREESSEELL KKRRİİZZLERİNDDEE TTÜÜRRKKİİYYEE''DDEE
FFFAAAAAALLLİİİYYYEEETTT GGGÖÖÖSSSTTTEEERRREEENNN YYYAAABBBAAANNNCCCIII BBBAAANNNKKKAAALLLAAARRRIIINNN PPPAAANNNEEELLL VVVEEERRRİİİ
AANNAALLİİZZİİ İİLLEE DEĞERLENDİRİLMESİ

ESRA ÖZKAHVECİ

Yüksek Lisans Tezi

Çorum 2018

xv
xvi
2001 ŞUBAT ve 2008 KÜRESEL KRİZLERİNDE TÜRKİYE'DE FAALİYET
GÖSTEREN YABANCI BANKALARIN PANEL VERİ ANALİZİ İLE
DEĞERLENDİRİLMESİ

Esra ÖZKAHVECİ

Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İşletme Ana bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı
Doç. Dr. Selçuk KENDİRLİ

Çorum 2018

xvii

ÖZET
ÖZKAHVECİ, Esra. 2001 Şubat Krizi ve 2008 Küresel Krizlerinde Türkiye'de
Faaliyet Gösteren Yabancı Bankaların Panel Veri Analizi İle Değerlendirilmesi, Yüksek
Lisans Tezi, Çorum, 2018.
Kriz, neredeyse bütün yaşam alanlarında çeşitli sebeplerden kaynaklı meydana gelen
düzensizlik durumu olarak ifade edilebilmektedir. Ekonomi alanında etkiledikleri sektörler
açısından krizler, mal ve hizmet sektörünü etkileyen reel sektör krizleri ve finansal piyasaları
etkileyen finansal krizler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Türkiye yaşamış olduğu 1994,
2000 Kasım ve 2001 Şubat krizleri ile finansal kriz geçmişi olan bir ülke konumundadır.
Son yıllarda finansal piyasaların gittikçe birbiri ile bütünleştiği uluslararası finansal
sektörlerde, herhangi bir ülkenin finans piyasalarında oluşan kriz tüm dünyayı etkileyen
küresel bir krize dönüşebilmektedir. Başlangıç noktası ABD olan mortgage krizi de kısa bir
zamanda tüm dünyayı etkileyen küresel bir kriz haline gelmiştir ve Türkiye ekonomisi ve
Türk bankacılık sektörü de bu krizden etkilenmiştir.
Çalışmada 2001 Şubat ve 2008 küresel krizi hakkında genel bilgiler verildikten sonra
analiz kısmına geçilmiştir. Analizde yöntem olarak Panel Veri Analizi kullanılmış olup 1997-
2016 yılları arasında Türkiye'de faaliyet gösteren 12 yabancı banka analize dahil edilmiştir.
Yapılan analiz çerçevesinde ise Türkiye'de faaliyet gösteren 12 yabancı bankanın 2001 Şubat
ve 2008 küresel krizinden olumsuz etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kriz, Finansal Kriz, 2001 Şubat Krizi, 2008 Küresel Krizi ve
Yabancı Bankalar.

i
ABSTRACT
ÖZKAHVECİ, Esra. 2008 February 2001 Crisis In Turkey Operating In The Global
Crisis Panel Data Analysis Of Foreign Banks, Graduate Thesis, Çorum, 2018.
The crisis can be described as a state of irregularity that originates from various causes
in almost all living areas. In terms of the sectors they affect in the field of economy, crises are
divided into real sector crises affecting the goods and services sector and financial crises
affecting financial markets. Turkey is lived in 1994, 2000 November, which is a country with
a history if financial crises crisis in February 2001.
In the international financial sector, where financial markets have become increasingly
integrated in recent years, the crisis in financial markets of any country can be transformed
into a global crisis that affects the whole world. The starting point of the US morgage crisis,
which has also been in short time become a global crisis affecting the entire world ecenomy
and of Turkey and the Turkish banking has also been affected by the crisis.
After the general information about the February 2001 and 2008 global crisis was
given in the study, the analysis part method used in the analysis is operating in Turkey
between 1997-2016 12 years were included in the foreign bank analysis. The analysis carried
out in the framework of the 12 foreign banks operating in Turkey in February 2001 and was
concluded in 2008 negatively affected from the global crisis.
Keywords: Crisis, Financial Crisis, February 2001 Crisis, 2008 Global Crisis and
Foreign Banks.

ii
TEŞEKKÜR
Lisans eğitimi, yüksek lisans eğitimi ve tez çalışması boyunca bana yol gösteren ve
desteğini esirgemeyen değerli hocam, tez danışmanım, sayın Doç. Dr. Selçuk KENDİRLİ'ye
teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca tezimin hazırlanmasında desteğini ve yardımını esirgemeyen
sayın Dr. Öğr. Üyesi Fatih KONAK'a teşekkürlerimi sunarım. Her daim destekçim Öğr. Gör.
Behiye ÇİÇEK'e teşekkürlerimi sunarım.
Bütün eğitim-öğretim hayatım boyunca maddi ve manevi desteği ile her zaman
yanımda olan babam Salih BÜYÜKER'e, annem Nurgül BÜYÜKER'e ve abim Hüseyin
BÜYÜKER'e teşekkürlerimi borç bilirim. Yine yüksek lisans eğitimi ve tez dönemi sürecinde
her zaman yanımda olan eşim Halim ÖZKAHVECİ'ye, kızım Zümra ÖZKAHVECİ'ye ve
bütün ÖZKAHVECİ ailesine teşekkürlerimi sunarım.

,

Bu tez çalışması IBF19004.18.002 ''2001 ŞUBAT ve 2008 KÜRESEL KRİZİNDE
TÜRKİYE'DE FAALİYET GÖSTEREN YABANCI BANKALARIN PANEL VERİ
ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ'' numaralı ve başlıklı proje kapsamında Hitit
Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında desteklenmiştir.

iii
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖZET .......................................................................................................................................... i
ABSTRACT .............................................................................................................................. ii
TEŞEKKÜR ............................................................................................................................ iii
İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................ iv
TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................................ ix
ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................................ xii
GRAFİKLER LİSTESİ ......................................................................................................... xii
KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................................. xiii
GİRİŞ ......................................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM

KRİZ KAVRAMINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1.1. KRİZ ve EKONOMİK KRİZ ....................................................................................... 4
1.2. EKONOMİK KRİZE NEDEN OLAN ETKENLER.. ............................................... 4
1.2.1. Finansal Liberalizasyon ( Finansal Serbestleşme) .............................................................5
1.2.2. Sabit Döviz Kuru Politikası ................................................................................. 6
1.2.3. Makroekonomik Etkenler ..................................................................................... 7
1.3. EKONOMİK KRİZ TÜRLERİ .................................................................................. 8
1.3.1. Reel Sektör Krizleri .............................................................................................. 8
1.3.2. Finansal Sektör Krizleri ........................................................................................ 8
1.3.2.1 Para Krizleri ......................................................................................... 10
1.3.2.2. Bankacılık Krizi ................................................................................... 11
1.3.2.3. Dış Borç Krizi ...................................................................................... 12
1.3.2.4. Sistematik Finansal Krizler .................................................................. 13
1.3.2.5. İkiz Krizler ........................................................................................... 14
1.4. FİNANSAL KRİZ İLE İLGİLİ TEORİK YAKLAŞIMLAR ................................ 14
1.4.1. Finansal Krizleri Açıklamaya Yönelik Modeller ............................................... 15
1.4.1.1. Birinci Nesil Kriz Modelleri (Kanonik Kriz Modeli) ......................... 15
1.4.1.2. İkinci Nesil Kriz Modelleri .................................................................. 16
1.4.1.3. Üçüncü Nesil Kriz Modelleri............................................................... 19
iv
1.4.2. Finansal Krizleri Açıklayan Geleneksel Yaklaşımlar ........................................ 21
1.4.2.1. Aşırı Borç Birikimi .............................................................................. 22
1.4.2.2. Bankacıkta Yaşanan Panik ................................................................. 22
1.4.2.3. Belirsizlik Teorisi ................................................................................ 23
1.4.2.4. Asimetrik Bilgi Teorisi ........................................................................ 23
1.4.2.5. Kredi Tayınlaması Teorisi ................................................................... 25
1.5. DÜNYADA ve TÜRKİYE'DE YAŞANAN BAZI KRİZLER ve TÜRKİYE
EKONOMİSİNE ETKİLERİ ........................................................................................... 25
1.5.1. Dünyada Yaşanan Bazı Önemli Krizler ............................................................. 25
1.5.1.1. Meksika (Tekila) Krizi (1994) ............................................................. 26
1.5.1.2. Güneydoğu Asya Krizi (1997) ............................................................. 28
1.5.1.3. Rusya Krizi (1998) .............................................................................. 30
1.5.1.4. Arjantin Krizi (2001) ........................................................................... 31
1.5.1.5. ABD Krizi (2008) ................................................................................ 33
1.5.2. Türkiye'de Yaşanan Krizler ve Türkiye'ye Etkileri ............................................ 34
1.5.2.1. 1994 Krizi ............................................................................................ 34
1.5.2.2. 2000 Kasım Krizi ................................................................................. 37
1.5.2.3. 2001 Şubat Krizi .................................................................................. 41

İKİNCİ BÖLÜM

2001 ŞUBAT KRİZİ ve 2008 KÜRESEL KRİZİN NEDENLERİ, GELİŞİM SÜRECİ,
TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ ve KRİZE KARŞI ALINAN ÖNLEMLER
2.1. 2001 ŞUBAT KRİZİ ................................................................................................... 42
2.1.1. 2001 Şubat Krizinin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Oluşum Süreci ........................ 42
2.1.2. 2001 Şubat Krizinin Türkiye Ekonomisine Etkileri ........................................... 44
2.1.2.1. İşsizlik Üzerindeki Etkisi ..................................................................... 44
2.1.2.2. Bankacılık Sektörüne Etkisi ................................................................ 44
2.1.2.3. Dış Ticaret ve Ekonomik Büyümeye Etkisi ........................................ 45
2.1.2.4. Enflasyon Üzerindeki Etkisi ................................................................ 46
2.1.2.5. Gelir Dağılımı ve Yoksulluk Üzerine Etkisi ....................................... 47
2.1.2.6. Siyasi Hayata Etkisi ............................................................................. 49
2.1.3. 2001 Şubat Krizinden Sonra Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı (GEGP) ....... 50
2.1.3.1. GEGP'nin Temel Amaçları .................................................................. 50
v